سنگ یاقوت کبود (سفایر آبی) چیست؟ خواص یاقوت کبود و خصوصیات آن

سنگ یاقوت کبود (سَفایِر آبی Blue Sapphire) گوهری از جنس کروندوم با سختی 9 در مقیاس موس یعنی دومین ماده سخت در جهان می باشد.  علاوه بر خواص یاقوت کبود به دلیل سختی بالای خود قابلیت استفاده در مصارف صنعتی نیز دارد ولی آنچه این جواهر را منحصر به فرد کرده است زیبایی خیره کننده آن است. رنگ آبی خیره کننده آن از تیتانیوم و آهن می آید. آهن به تنهایی رنگ زرد تولید می کند. غالبا نمونه هایی که بیش از حد کمرنگ و یا ناپاک باشند ارزانتر هستند. یاقوت کبود سنگی است که به رمز و راز و پیشگویی و نبوت متصل است، همچنین در زمان قدیم به عنوان سنگ خوش شانسی آور نیز در نظر گرفته می شد. کیمیاگران آن را وابسته به عنصر هوا، و اهل تصوف در هند، آن را وابسته به سیاه زحل می دانستند و اعتقاد داشتند که این سنگ متعلق به قلمرو الهی و آسمانی می باشد. 

تاریخچه سنگ یاقوت کبود

یاقوت کبود یا سفایر آبی (Blue Sapphire) برگرفته از زبان یونانی و به معنی آبی رنگ بوده و به طور کلی برای سنگهای آبی رنگ بکار می بردند. در دوران قرون وسطی نام “سفایر” به سنگ لاپیس لازولی اطلاق می شد. بعد از سال 1800 میلادی گوهرشناسان دریافتند که این گوهر از انواع کروندوم همانند یاقوت قرمز یا روبی است. این در حالی بود که قبل از این سال ها انواع رنگهای مختلف کروندوم با نام های اشتباهی بکار می رفت. مثلا به انواع رنگ سبز سَفایِر ، پریدوت مشرق زمین (Oriental Peridot)و به نوع زرد آن توپاز مشرق زمین می گفتند! امروزه به هر نوع کروندوم که قرمز رنگ نباشد یاقوت کبود گفته می شود.

مشخصات سنگ یاقوت کبود

یاقوت کبود گوهری از جنس کروندوم با سختی بالا یعنی 9 در مقیاس موس دومین ماده سخت در جهان می باشد. سنگهای مادر اصلی سافایر بازالت، مرمر و یا انواع پگماتیک ها هستند. امروزه جهت بهبود کیفیت رنگ و شفافیت در سنگ یاقوت کبود و روبی با کمک حرارت دهی ارزش آنها را بالا می برند بطوری که بهبود 5% در ظاهر سنگ قیمت آن را 25% افزایش می دهد. خصوصیات ذاتی این سنگ مثل ضریب شکست دوگانه و وزن مخصوص با حرارت دهی تغییر نمی کنند اما خصوصیت دو رنگی، طیف جذبی نوری و فلورسانس کاملا تغییر می کنند. تغییراتی که در ناخالصی ها بوجود می آید مثل ذوب شدن یا گسترش کانی های میهمان به دلیل نقطه ذوب پایین آنها و یا حتی شکسته شدن این گونه ناخالصی ها می تواند به شناخت این روش بهبود کیفیت کمک کند، اغلب یاقوت های کبود و سرخ امروزه بدین گونه بهبود کیفیت می یابند. د ر جدول زیر مشخصات یاقوت کبود آماده است:

روش استخراج سنگ یاقوت کبود

اکثرا استخراج این کانی از انباشته های رسوبی و یا ذخایری که با تخریب سنگهای مادر اولیه بوسیله عوامل طبیعی (مانند آفتاب، گرما و سرما) بوجود آمده اند صورت می گیرد و از سنگهای اولیه کمتر بهره برداری می شود. روشهای استخراج سنگ یاقوت کبود به روش شستن، خاک رس، ماسه و شن جدا می شود ولی جداسازی نهایی با دست انجام می شود. سفایراز همگروه خود یعنی روبی فراوان تر یافت می شود و این بدلیل وجود بیشتر عنصر رنگ دهنده آبی آهن نسبت به روی زمین است.

انواع رنگ در سفایرها

سافایر برحسب ناخالصی و مکان یافتن آنها دارای انواع رنگهای آبی، بی رنگ، نارنجی، سبز، زرد، ارغوانی و سیاه می باشد که بر اساس رنگ خود نامگذاری می شوند مثلا سفایر زرد یا سفایر سیاه و.. . این در حالیست که یاقوت کبود فقط به نوع آبی رنگ کروندوم گفته می شود و سفایر نارنجی مایل به صورتی نیز به پادپارادچا (Padparadscha) معروف است. عنصر رنگ دهنده سنگ یاقوت کبود، آهن و تیتانیوم می باشد که رنگ آبی خالص و ناب را تولید می کند. در انواع بنفش رنگ وانادیوم است. در واقع مقدار کمی از آهن در ترکیب شیمیایی این کانی باعث ایجاد رنگهای زرد و سبز می شود و عنصر کروم نیز رنگ صورتی پدید می آورد.

• آبی: در سریلانکا سنگهای آبی روشن تر و بیشتر بنفش آبی با ظاهری درخشنده وجود دارد و در سایر مناطق کامبوج (Pailin) و میانمار نیز سنگهای مشابهی وجود دارد.
• آبی بنفش: رنگ آبی مایل به بنفش در سفایرهای میانمار و سریلانکا دیده می شود.
• آبی شیری: این رنگ از سفایر فقط در کشمیر، هندوستان و تایلند یافت می شود. به دلیل ذرات ریز فراوان موجود در آنها و پراکندگی نور توسط آنها، از نظر ظاهری سفایرهایی با رنگ آبی – شیری مقداری “خواب آلود” هستند.
• آبی جوهری رنگ: سفایرهای تیره رنگ، آبی – سیاه معمولا از استرالیا، تایلند، نیجریه، چین و ویتنام می آیند. ته رنگ عالی و سیری رنگ دارند ولی پرده رنگ آنها تیره است. باندهای واضح هگزاگونال اغلب مشخصه این گوهر است.
• آبی – سبز: این نوع رنگ برای سفایرهایی با اندکی رنگ سبز می باشد. سفایرهای استرالیا، نیجریه و برخی مناطق تایلند ممکن است این مشخصه را نشان دهند.

تراش سنگ یاقوت کبود

بطور کلی تراش سفایربه دلیل سختی بالای خود بسیار خوب میباشد. در سنگ یاقوت کبود پدیده چند رنگی یا پلئوکروئیسم نیز دیده مشاهده می شود و از آنجایی که بهترین رنگ در جهت محور های اپتیکی است، اغلب نگین های جواهر سافایر را در جهت عمود بر محور اپتیکی می تراشند. بهمین دلیل است که تراش سنگ یاقوت کبود بصورت تراش معروف زمردی اشتباه می باشد. در تراش ترکیبی صفحه تاج و پاویلیون پله وار تراشیده می شوند. در سنگهای استرالیایی به دلیل رنگ آبی جوهری نازک می تراشند. سفایر مونتانا تراش برلیان مدور دارد. در انواعی که ناخالصی آنها زیاد می باشد غالبا از تراش کابوشن استفاده می شود.

یاقوت های کبود معروف جهان

بلور های درشت سفایر آبی باکیفیت بسیار کمیاب هستند. یاقوت ستاره هند با وزن 536 قیراط بزرگترین یاقوت کبود استار است که در موزه نیویورک نگهداری میشود. نگین سیاه رنگ از یاقوت کبود با نام ستاره نیمه شب و وزن 116 قیراط و یا ستاره آسیا 330 قیراطی نیز در موزه اسمیتسونین واشنگتون هستند. همچنین سفایرادوارد (Edward Sapphire) و استوارت (Stuart Sapphire) دو نگین مشهور یاقوت کبود هستند که در تاج پادشاهی انگلیس قرار دارند. چهره سه رئیس جمهور آمریکا، واشنگتون، لینکلن، و آیزنهاور در سه قطعه سفایر هرکدام به وزن حدود 2000 قیراط حکاکی شده اند. سفایر لوگان به 423 قیراطی هم یکی از سفایرهای بزرگ جهان است. در سال 2009 معدنکاران منطقه راتناپورا سریلانکا یک سفایر 880 قیراطی به اندازه یک تخم مرغ در لابلای آبرفت ها یافتند. کارشناسان قیمتی تقریبی خام آن را بیش از یک میلیون دلار تعیین نمودند.

بزرگترین یاقوت کبود جهان

در سال 1966 یک سنگ یاقوت آبی استار 63000 قیراطی با وزن 12.6 کیلو گرم در برمه میانمار یافت شد. این کریستال بزرگترین یاقوت کبوده استار در جهان است. همانطور که در عکس بالا مشاهده می کنید برای بررسی اینکه آیا تمام این قطعه سفایر خالص است اعضای شرکت MGE درون آن را با مته بصورت دقیق سوراخ کردند و پس از تایید آن را خریداری نمودند. جالب است بدانید در ابتدا این قطعه در واقع 40.3 کیلوگرم همراه با سنگهای قیمتی دیگر بوده است.

در سال 1995 نیز در ماداگاسکار بزرگترین یاقوت کبود جهان به وزن 91000 قیراط یافت شد! این سفایر بعد از تراش به 61500 قیراط کاهش یافت که احتمالا رکورد دار بزرگترین سنگ یاقوت کبود تراشیده شده جهان و گرانترین یاقوت کبود جهان خواهد بود. نام آن Millenium Sapphire است که  به مبلغ 50 میلیون دلار ارزشیابی شده است.

بزرگترین یاقوت آبی استار جهان

بزرگترین یاقوت آبی استار جهان که 1404.49 قیراط وزن دارد و در سال 2016 در راتناپورا، شهری در جنوب سریلانکا رونمایی شد. وزن این یاقوت استار توسط یک موسسه گوهرشناسی در پایتخت این کشور در شهر کلمبو (سیلان) تایید شده است. صاحبش که بدلیل موارد امنیتی نخواسته هویتش فاش شود گفته است:

وقتی این سنگ را دیدم، احتمال دادم بزرگترین یاقوت کبود استار جهان باشد. بنابراین با درنظر گرفتن این ریسک آنرا خریدم. صاحب بزرگترین یاقوت کبود استار جهان

در حال حاظر بر طبق مصاحبه BBC با وی، صاحب آن میگوید ارزش این یاقوت استار عظیم میتواند بیش از 175 میلیون دلار باشد. وقتی از وی درباره قیمتی که برای آن در ابتدا پرداخته است پرسیده شد جواب داد: محرمانه است!

غول آبی مشرق زمین ، بزرگترین یاقوت کبود گوهری تراش خورده جهان

یاقوت کبود غول پیکر 486.52 قیراطی شاید بزرگترین سفایر آبی تراش خورده شناخته شده با کیفیت گوهری در جهان باشد. شاید جالب باشد بدانید چهار تا از بزرگترین یاقوت‌های آبی شناخته شده همگی از سریلانکا (سیلان) سرچشمه می‌گیرند! اینها شامل سفایر 478.68 قیراط ملکه رومانی، سفایر 422.99 قیراط لوگان و سنگ یاقوت کبود 392.52 قیراطی Belle of Asia است.

غول آبی مشرق زمین با نام ” The Blue Giant of the Orient ” که در تصویر بالا می بینید در منطقه راتناپورا یافت شد که در زبان سینهالی به معنای شهر جواهرات است. تصور می شود که راف بلور این یاقوت آبی حدود 600 قیراط وزن داشته باشد.

سفایر لوگان؛ دومین یاقوت آبی پاک و تراش داده جهان

یاقوت آبی لوگان با وزن 422.99 قیراط، دومین یاقوت کبود مشهور بزرگ بی عیب و تراش خورده در جهان هست. این سفایر از سریلانکا استخراج شده و اندازه یک تخم مرغ میباشد. نام آن از خانم لوگان گرفته شده که بعد از فوت شوهرش به یاد و عشق به او، آن را در سال 1960 به موزه تاریخ طبیعی اسمیتسونین ایالات واشنگتون دی سی اهدا کرد. دور این یاقوت ارزشمند رو 20 عدد الماس گرد تراش برلیانی احاطه کرده که شانزده قیراط وزن دارند.

معادن یاقوت کبود در جهان

معادن مهم سنگ یاقوت کبود عبارت اند استرالیا، برمه، سریلانکا، تانزانیا، هندوستان(کشمیر)، تایلند و در نهایت ماداگاسکار که یکی از غنی ترین آنها می باشد. البته معادن کم اهمیت تری نیز در کشورهای برزیل، کامبوج، کنیا، مالاوی، زیمبابوه، ایالات متحده و فنلاند یافت می شود. برای تعیین منشا یاقوت کبود به این نقاله مراجعه کنید. در ادامه با خصوصیات این معادن مشهور آشنا می شویم:

معادن یاقوت کبود سریلانکا

سفایراز گذشته در سریلانکا شناخته شده بوده و ذخایر آن در قسمت جنوبی غربی این جزیره قرار دارند. این ذخایر در زبان محلی با نام “ایلام” مشهورند. بلورهای یاقوت این منطقه معمولا به رنگ آبی روشن با زمینه بنفش دیده می شوند. انواع سفایر زرد، سبز، نارنجی، صورتی، قهوه ای، بی رنگ و با پدیده آستریوم و یا چشم گربه ای نیز یافت می شود. سافایر رنگ نفیس سیلان در حال حاظر از اندک معادن موجود از آن تامین می شوند.

یاقوت های کبود برمه (میانمار)

در ناحیه موگوک در برمه میانمار کانی های ارزشمندی مانند سفایر، یاقوت سرخ و اسپینل یافت می شود. سنگها مادر این کانی ها پگماتیک است. سفایرهایی از رنگ آبی سیر تا بنفش روشن و گاهی نیز متمایل به تیره وجود دارند.

معادن یاقوت کبود تایلند

در تایلند نیز دو معدن بزرگ سفایر وجود دارد که سنگ میزبان آنها بازالت رگه دار است. البته از مخازن رسوبی نیز بهره برداری می شود. بلورهای سفایر آن به رنگ آبی سیر متمایل به سبز وجود دارد. همچنین سفایراستار نیز در این مکان یافت می شود.

یاقوت های کبود کشمیر هندوستان

یکی از مرغوب ترین بلور های کبود از معادن ایالت کشمیر هندوستان استخراج می شوند. امروزه ذخایر آن از 140 سال گذشته تا به امروز رو به کاهش بوده و امروزه سنگ یاقوت کبود کشمیری که در بازار فروخته می شود در اصل از برمه آمده اند.

یاقوت کبود تانزانیا

در تانزانیا هم درکنار سفایر، روبی نیز استخراج می شود. پیروتیت و محتویات مایع نیز مشخصه این نوع سفایرمی باشند.

معادن یاقوت کبود ماداگاسکار

از سال 1994 تا به امروز با کاهش عرضه سفایر و جواهرات از سریلانکا که بدلیل مشکلات سیاسی بوجود آمده است، یاقوت های کبود ماداگاسکار پا به بازار جواهرات گذاشته است. کشف معدن جدیدی در جنوب ماداگاسکار که حاوی بهترین نوع سفایرهای جهان می باشد باعث هجوم صدها هزار نفر به جزیره ای که قبلا انگشت شمار در آن منطقه زندگی می کردند شد.

بهسازی

https://www.youtube.com/watch?v=GGdEUPcUq5Q&t=18s

اغلب یاقوت های کبودی که در بازار میبینید بهسازی شده اند. یعنی کیفیت آنها با دستکاری افزایش یافته است. این موضوع میتواند قیمت آنها را بسیار تحت تاثیر قرار دهد. از آنجایی که بحث بهسازی سنگهای قیمتی بخصوص در مورد یاقوت و تشخیص آن، پیچیده و طولانی است به مقالات بهسازی سفایر به روش حرارت دهی ، بهسازی یاقوت به روش کوتینگ ، چگونگی بهسازی یاقوت به روش پر کردن با شیشه سرب دار مراجعه نمایید.

یاقوت کبود سنگ ماه تولد شهریور

از نظر ستاره شناسی سافیر آبی با سیاره زحل ارتباط دارد و عناصر طبیعی آن باد و زمین است. از گذشته در فرهنگهای مختلف عهد باستان تا به امروز از خواص یاقوت کبود به عنوان سنگ ماه تولد شهریور استفاده می کردند. البته ماه های نجومی دیگری مثل اردیبهشت، مهر و آذر نیز می توانند استفاده نمایند.

خواص یاقوت کبود در چاکرا درمانی

یاقوت آبی به واسطه رنگ آبی خود با چاکرای ششم (چشم سوم) و چاکرای پنجم (گلو) مرتبط است. با قرار دادن سنگ یاقوت کبود روی پیشانی یا همان چاکاری سوم جهت گسترش آگاهی روان بینی و از بین بردن مشکلات بی‌ خوابی که باعث ناراحتی های عصبی نیز می گردد بسیار مفید است. سفایر آبی، سفید و یا ارغوانی برای فعال سازی چاکرای هفتم (تاج) جهت شهود درونی و پاک کردن کانال انرژی کوندالینی و جریان آن در سراسر چاکرا ها، بسیار کاربرد دارد. بدین منظور می توانید با قرار دادن سنگ یاقوت کبود در ظرفی آب به مدت ده دقیقه و سپس گذاشتن آن روی چاکرای پنجم یعنی گلو، انرژی های مثبت سرد آبی را به خود جذب کنید. در گذشته به همین منظور برای رفع مشکلات گلو استفاده می شد. به طور کلی سنگهای آبی رنگ به دلیل پرتو سرد آبی خود باعث رفع عطش و آرامش روانی می شوند. هرچه رنگ سافیر به آبی پر رنگتر رود اثر و قدرت آن بیشتر خواهد شد.

خواص یاقوت کبود

از خواص یاقوت کبود می توان به فعال سازی توانایی های ذهنی و روانی، افزایش هوش و ذکاوت و ادراک ما اشاره کرد. این گوهر افکار و ادارک ما را جهت بینش درونی شکل دهی و سازماندهی کرده و دالان ها را برای ارتباط والاترین خرد فرد از اطلاعات سطوح بالاتر می گشاید. این گوهر از نظر جسمانی می تواند در درمان سردردها، سرگیجه، درد گوش و مشکلات بینایی مفید باشد.

خواص یاقوت کبود در منابع کهن

در دست داشتن سافیر فقر را دور می نماید و از بین می برد. در منابع کهن ایرانی نیز گفته شده: سنگ یاقوت کبود به تشنگی در دهان داشتن بهتر بود چه او را خاصیت است در سرد کردن جگر.عرایس الجواهر , اصول کافی 6/71

همچنین در مخزن الادویه نیز گفته شده است که طبع سنگ یاقوت کبود در حرارت و برودت معتدل می باشد و در چشم زخم، رفع خون ریزی، تسکین عطش مفید است. در دهان نگاه داشتن آن باعث رفع بدبویی دهان و تصفیه خون می شود.

خواص یاقوت زرد رنگ

سنگ یاقوت زرد رنگ دارای ذاتی گرم و عنصر آن آتش استو چاکرای سوم یعنی ناف را تحت تاثیر قرار می دهد و در تقویت گوارش و سرزندگی موثر است. این گوهر در تاریخ به عنوان سنگ کامیابی و موفقیت شناخته شده است. در هندوستان بازرگانان جهت ارتقای موفقیت خود انگشتر سفایر زرد را در دست می کنند. در غرب نیز از این گوهر برای وفور اقتصادی و اظهار بصیرت فرد بهره می برند. یاقوت زرد سنگی است که می توان بوسیله آن تصمیماتی درست گرفته و به هر هدفی در زندگی دست یابیم. درواقع چاکرای سوم باعث تقویت اراده و تمرکز ما می شود به همین جهت از این گوهر به عنوان گوهری برای ثبات و پایداری رویاهای فرد و گاهی اوقات وفاداری یاد شده است. از امام رضا (ع) در باب خواص یاقوت زرد در حلیه المتقین ص 25 نقل شده که : هر که انگشتر یاقوت زرد را در درست کند فقیر نشود.