وقتی بدل های زبرجد قاطی طبیعی‌ها می‌شوند!

امروز بسته بارخانه زبرجد با تراش های مختلف و ابعاد ریز خریداری شده از طریق پست بدستم رسید و طبق معمول قبل از وارد کردن در فروشگاه سنگ شناس ، به صورت رندوم اصالت آنها را بررسی کردم . ضریب شکست زبرجد (پریدوت) 1.65 تا 1.69 می باشد. نمونه های اشکی و سه گوش که آزمایش کردم در همین رنج بودند. اما وقتی یک نمونه گرد را بررسی کردم ، ضریب شکست 1.778 را به من داد . نمونه ای تراش گرد دیگر را بررسی کردم و این بار 1.67 نشان داد که در رنج درست طبیعی بود. چند نمونه دیگر تراش گرد تست کردم و نتایج یکسان نبود و یا 1.67 بودند یا 1.77. برای اینکه مطمئن شوم ضریب شکست پریدوت ها با تراش های دیگر را به طور رندوم بررسی کردم و درست بودند. بنابراین متوجه شدم تراش های گرد زبرجد خریداری شده قاطی دارند! 

برای یک فروشنده گوهر هیچ منظره ای وحشتناک تر این نیست که در بارخانه ای مقداری بدل/سنتتیک قاطی طبیعی ها باشد. البته خوشبختانه زبرجد نمونه سنتتیک ندارد و میدانستم اینها نوعی مواد مصنوعی هستند. تصمیم گرفتم تراشهای گرد را بیشتر بررسی کنم. در مرحله اول وزن مخصوص نمونه طبیعی و بدل را گرفتم. نمونه فیک دارای وزن مخصوص 4.2 تا 4.3 بدست آمد. این بسیار بیشتر از رنج وزن مخصوص زبرجد طبیعی بود که مقدار 3.34 داشت. در بررسی فیلتر چلسی و تست UV هیچ واکنش خاصی از بدلها نسبت به طبیعی ها وجود نداشت.

از نظر ظاهری ، چند نمونه مواد صنوعی بررسی شده دارای فایر و تلاو رنگی بیشتری نسبت به طبیعی ها داشتند. اگرچه زبرجدهای طبیعی در بسیاری از موارد دارای اینلکوژنهای لی لی پد و یا ترکهایی هستند که ممکن است ایریدیسنسی یا حالت رنگین کمانی نشان دهد ولی تلالو فایر روی فستها در موارد مصنوعی طبق تصویری که می بینید متفاوت است. 

در بررسی میکروسکوپی طبق انتظار دوشکستی شدیدی در نمونه های بدلی وجود داشت. نکته جالب و مهم وجود انعکاس رنگهای مختلف روی فست ها به همراه دوشکستی شدید و نمایی فیبری مانند بود. این دو ویژگی کافی بود تا براحتی تمام موارد گرد زبرجد بدلی (حدود 24 قیراط) را از طبیعی جدا کنم. تقریبا هر سنگ فقط چند ثانیه مشاهده نیاز داشت. با اینحال با توجه به پاک بودن نمونه های بدلی ، آثاری از حباب یا موارد خاص مشاهده نشد. 

دو نمونه طبیعی نیز زیر میکروسکوپ عکس برداری کردم که اینکلوژنهای کرومیت و لی لی پد طبیعی داشتند.

اینکه ماهیت نمونه های مصنوعی چه نوع موادی هست اکنون اهمیتی برای من ندارد. با توجه به پاکی آنها و تلالوشان شک من روی مواد نانوسیتال بود که البته آنها ضریب شکستی بین 1.65 – 1.7 و وزن مخصوصی بین 3.5 – 4  دارند. این میزان اندکی متفاوت با اندازه گیری من بود با اینحال تکنولوژی و نوع ساخت متفاوت است و شاید تغییراتی در آنها انجام شده. مواد نانوسیتال به صورت مخراجی تا نگین درشت به صورت زیاد دربازار وجود دارد و میتواند بسیار مشابه سنگهای قیمتی باشند. لازم به ذکر است YAG و کوبیک زیرکونیا نیز در این رنج نبود. هرچه هستند، نوعی مواد با ضریب شکست و وزن مخصوص بالا هستند. 

سخن پایانی اینکه در خرید سنگهای مخراجی و ابعاد ریز باید بسیار دقت کنید. راهی از نظر تشخیص با چشم غیر مسلح نیست و بدیل کوچک بودن ویژگی های اپتیکی آنها سخت تر و حتی با میکروسکوپ هم بسختی می شود اینکلوژنهای آنها را بررسی کرد (گاهی هیچ راهی جز با بررسی با ابزار پیشرفته طیف سنجی نیست). بسیاری از سنگهایی که با نام برلیان ، یاقوت ریز و .. در بازار وجود دارند ممکن است کوبیک زیرکونیا ، نانوسیتال ، مویزنایت و از این قبیل باشند که اهمیت خرید از منبع مطمئن را برجسته می کند.