کاربید بور به عنوان بدل الماس سیاه

در سالهای اخیر الماس سیاه از محبوبیت فراینده ای به عنوان استفاده در جواهرات مد روز برخوردار بوده است. بدین ترتیب مانند هر گوهر دیگری به سرعت نمونه های مصنوعی ، بهسازی شده و یا بدل آن وارد بازار می شوند. یکی از مواد ساخت انسان که دارای سختی و شباهت زیادی به الماس سیاه دارد ، کاربید بور یا بورُن کارباید (Boron carbide) است .
کاربید بور برای اولین بار توسط هنری مویسان در سال 1899، با احیای تری اکسید بور یا با کربن یا منیزیم در حضور کربن در کوره قوس الکتریکی سنتز شد. این شخص همچنین کاشف کانی مویزنایت در دهانه شهاب‌‌سنگی کانیون دیابلو آریزونا نیز بود . جالب نیست؟ زیرا مویزنایت سیاه (البته سنتتیک) نیز بدل بسیار خوبی از الماس سیاه است!

کاربید بور (فرمول شیمیایی تقریباً B4C) یک سرامیک بور-کربن بسیار سخت است، یک ماده کووالانسی که در زره تانک، جلیقه‌های ضد گلوله، هسته ای ، هوافضا و همچنین کاربردهای صنعتی متعدد استفاده می‌شود. با سختی 9.5 تا 9.75 در مقیاس Mohs و رنگ سیاه خود، قطعا بدل خوبی برای الماس سیاه یا کربنادو است. یک الماس سیاه چند قیراطی می تواند قیمتی چندین هزار دلاری داشته باشد، درصورتی که این نمونه های بدلی کاربید بور دانه ای صد هزار تومان نیز معامله می شوند!

بازار داغ کلاهبرداری با الماس سیاه

الماس سیاه کمیاب است. در کشورهایی که سواد جمعی نسبت به گوهرها پایین باشد، بازار بدل سنگها همیشه داغ است. از شناسنامه های نامعتبر صادر شده از هند گرفته تا ایران ، سبب شده خریداران زیادی تا کنون متضرر شوند. یکی از همین سرتیفیکت ها مربوط به یکی از لابراتوارهای گوهرشناسی در ایران است که به اشتباه تشخیص داده است. این لابراتوار هنوز هم برای گوهرهای رنگی با فرم دیگری از فرمت شناسنامه قبلی تولید می کند.

ولی سوال من اینجاست که چه تعداد از این ها چاپ شده؟ زیرا در این چند سال اخیر، هزاران مورد در هرجای فضای مجازی ایران دیده می شوند. و اینکه گیریم که یکی یا چندتا اشتباه کرده اید ، آخر قربانت شوم ، با یک سرچ می شد فهمید الماس سیاه کمیاب است، چطور ممکن است این تعداد شناسنامه وارد بازار کنید بدون اینکه شک کنید؟ ضرر این مشتریان را چه کسی می دهد؟ گاها قیمتهایی چند میلیونی همراه این تکه کاغذ بی ارزش دیده ام ، درصورتی که نهایت صد، دیویست یا سیصد هزار تومان ارزش واقعی آن است! . شاید این مطلب کمکی به جلوگیری از ضررهای آینده باشد.

تشخیص کاربید بور در گوهر شناسی

تشخیص کاربید بور از الماس بنظرم بسیار ساده است. وزن مخصوص کاربید بور 2.52-2.43 است درصورتی که الماس سیاه یا کربنادو برحسب میزان تخلخل خود دارای وزن مخصوص 3.51 – 3.42 است. این میزان تفاوت ، توسط هر گوهر شناس تازه کاری قابل تشخیص است و وزن مخصوص پایین تر کاربید بور همچنین گزینه مویزنایت سیاه را نیز رد می کند. اگرچه نمی شود روی یک وزن مخصوص جنس نمونه را ثابت کرد ، ولی حداقل به ما می گوید که الماس نیست.

بورون کارباید دارای ضریب شکست RI فراتر از محدوده رنج (over-the-limit) جهت اندازه گیری است و این مورد کمکی به ما نمی کند. بحث سختی نیز که تخریبی است و با توجه به سختی بالای 9 باز هم کمکی نمی کند. می ماند بحث میکروسکوپی و طیف سنجی رامان.

در بحث میکروسکوپی ، کارباید بور در نور انعکاسی از سطح خود ، بافت دانه ای مشخصی را نشان می دهد که ما در الماس سیاه چنین تصویری نمی بینیم. بدلیل شفاف نبودن، بررسی اینکلوژن مقدور نیست. در بحث طیف سنجی ، تجزیه و تحلیل کیفی EDXRF آهن با آثاری جزئی از طیف‌های Si و K.را نشان می دهد. اما در بررسی رامان ، طی تحقیقی که از چندین نقطه با استفاده از تحریک لیزری 532 نانومتری گرفته شده بود، پیک‌های اصلی را در حدود 260، 320، 480، 532، 720 و 1088 با پیک‌های کوچک‌تر در حدود 800، 824، 874، 967، و 998 cm–1 نشان داد. این ترکیب از ویژگی‌ها با طیف رامان کاربید بور تطابق دارد.