گوهر شناسی و سنگ شناسی
پلاریسکوپ گوهر شناسی و آموزش کار با آن جهت تشخیص سنگهای قیمتی
پلاریسکوپ وسیله ساده ای است که در آن فیلتر گرد آنالیزور با فاصله حدود هشت سانتی متر بر روی فیلتر گرد پالریزاتور قرار گرفته است. از ابزار پلاریسکوپ گوهر شناسی برای شناخت شیشه ها، گوهرهای مصنوعی، گوهر های ایزوتوپ (مانند اسپینل) و گوهرهای انیزوتروپ استفاده میشود. دستگاه پلاریسکوپ از دو صفحه پلاریزه کننده نور در قسمت پایین و بالا تشکیل شده است که منبع نورانی دستگاه نیز در پلاریزور پایینی قرار دارد. اندازه صفحات پلاریزور حد ود 2 تا 3 اینچ می باشد. صفحه پلاریزور پایینی ثابت و صفحه پلاریزور بالایی میتواند 360 درجه چرخش نماید. راستای ارتعاش نورهای عبوری از پلاریزور پایین به صورت N-S (عقب و جلو) و راستای ارتعاش نورهای عبوری از پلاریزور بالایی E – V(راست و چپ) است.
فهرست مطالب
نور پلاریزه شده چیست؟
پرتوهای نورانی پس از گسیل از منبع نورانی در جهات مختلف منتشر میشوند و از آنجایی که این پرتوها دارای ارتعاش هستند، جهت ارتعاش بر جهت انتشار عمود می باشد. درصورتی که جهات ارتعاش مختلف از پرتوهای نورانی گرفته شود و پرتوهای نور فقط در یک جهت نوسان داشته باشند، به این نورها نور پلاریزه شده گفته میشود. نور پلاریزه توسط فیلترهایی به نام پلاریزور ایجاد میشود. درصورتی که دو صفحه پلاریزه کننده نور به صورت عمود بر هم قرار بگیرد با توجه به این که نور عبوری از صفحه پلاریزور اولی فقط در یک جهت ارتعاش می کند و جهت ارتعاش صفحه پلاریزور دوم عمود بر صفحه اول است، نور پلاریزه شده قابل عبور از پلاریزور دوم نخواهد بود. صفحات که عمل پلاریزه کردن نور را انجام میدهند پلارید نامیده میشوند. به وسیله کانی اسپات دیسلند و انعکاس نور از سطوح صیقلی غیر فلزی نیز میتوان نور پلاریزه ایجاد نمود.
روش کار با دستگاه پلاریسکوپ
برای شروع با پلاریسکوپ گوهر شناسی ابتدا لازم است راستای ارتعاشی پلاریزور پایینی و بالایی به صورت عمود بر هم قرار بگیرند به طوری که وقتی لامپ دستگاه روشن می شود و از پلاریزور بالایی به طرف پایین نگاه میکنیم، میدان دید کاملا تیره باشد. پس از تنظیم شدن دستگاه پولاریسکوپ و برای تشخیص شیشه ها و مواد مصنوعی man made از طبیعی لازم است نمونه مورد نظر بر روی پنل قرار داده شود. به وسیله گیره مخصوص یا دستی، نمونه را 45 درجه به راست یا چپ می چرخانیم. اگر هنگام چرخش میله های تیره از میان سنگ حرکت می کنند، این به معنای شیشه ساده است. در صورتی که نمونه، جسم بلورین باشد جزو کانیهای با سیستم تبلور کوبیک نباشد در 360 درجه چرخش نمونه مورد نظر، میدان دید 4 بار روشن و چهار با خاموش خواهد شد (مثل یاقوت و تورمالین). به این ترتیب میتوان گوهرهای یک محوره (دارای سیستم تبلور هگزاگونال، تتراگونال و رومبوئدر) و دو محوره (ارتورومبیک، منوکلینیک و تری کلینیک) را از شیشه ها و گوهرهای با سیستم کوبیک تشخیص داد.
تعیین نوع تک انکساری یا دو شکستی گوهر با پلاریسکوپ گوهر شناسی
این وسیله برای تشخیص گروه‌های SR (تک شکستی)، DR (دو شکستی)، ADR و AGG بکار گرفته میشود. برای این منظور باید مراحل زیر انجام شود:
- 1 – ابتدا محور فیلترها را به حالت تاریک و عمود بر یکدیگر قرار می‌دهیم.
- 2 – گوهر را بین پالریزاتور و آنالیزاتور قرار می‌دهیم.
- 3 – گوهر را 360 درجه می‌چرخانیم. گوهرسنگ های SR در حین چرخش همیشه تاریک (خاموش) می‌مانند. گوهرسنگ‌های DR در 360 درجه چرخش معمولا هر 90 درجه یکبار خاموش و روشن میشوند. به عبارت دیگر در یک چرخش 360 درجه 4 بار خاموش و روشن میشوند.
نكات مهم درباره کار با پلاریسکوپ گوهر شناسی
1 – گوهر سنگ‌هایی که ساختار ریز‌بلورین یا (Aggregation AGG) دارند در زیر پلاریسکوپ همیشه روشن دیده میشوند. 2 – بعضی از گوهرسنگ‌های SR بخاطر تنش و فشارهای درونی در هنگام چرخش بر روی پلاریسکوپ رفتاری شبیه به گوهرسنگ‌های DR از خود نشان میدهند خاموش روشن میشوند را شکست دوگانه بی‌هنجار یا ADR (Refraction Double Anomalous می نامند. این گونه گوهر سنگ ها در زیر پلاریسکوپ بطور نامنظم خاموش و روشن میشوند. دلیل رفتار ADR در سنگهای مختلف متفاوت است. در برخی شیشه‌ها تنش و فشار ناشی از سرد شدن آنی باعث رفتار ADR در آنها است. به رفتار ADR شیشه‌ها در زیر‌پلاریسکوپ band Snake گفته میشود. در برخی از گارنت‌ها تنش در بین لایه های گوهر سنگ در طی میلیون‌ها سال سبب ایجاد رفتار ADR در آنها است. در اسپینل مصنوعی وجود رفتار ADR به علت میزان بیش از حد آلومینیوم در مقایسه با نوع طبیعی آن است و حالت خطوط متقاطع را نشان می‌دهد که به آن rosshatched می‌گویند.
روش آزمون تثبیت (Confirmation test)
برای تمایز دقیق گوهرهای DR از ADR از آزمون دیگری استفاده می شود که به آن آزمون تثبیت (Confirmation test) می‌گویند. برای انجام این آزمون باید مراحل زیر را طی کنید:
- 1 -پلاریسکوپ را به حالت تاریک در می‌آوریم.
- 2 -گوهر را روی فیلتر پالریزاتور قرار می‌دهیم.
- 3 -گوهر را در روشن ترین حالت قرار می‌دهیم.
- 4 -آنالیزاتور را 90 درجه می‌چرخانیم با توجه به جدول ارائه شده در بالا درباره گوهر قضاوت میکنیم.
با سلام و عرض ادب
در پاسخ به سوال دوستی در کامنتها فرمودید Dr هم در کانیهای مصنوعی و هم در کانیهای طبیعی وجود دارد لطفا راه تشخیص و تمیز در این ضمینه را توضیح بفرمایید با تشکر
درود، بله. این فقط یک فاکتوره. پلاریسکوپ فقط در برخی مواقع خیلی مفید میشه.
با سلام و عرض ادب
از زحمات بی وقفه ی شما به جهت اطلاع رسانی و آموزش بسیار سپاسگذارم پاینده و پیروز باشید
واکنش Dr در سنگهای مصنوعی وجود داره یا فقط برای سنگهای طبیعیه؟
نوع DR هم در طبیعی و هم مصنوعی وجود داره.
سلام خسته نباشی ببخشید مزاحم شدم میخواستم بپرسم براتون امکان داره که بفرمایید یاقوت صنعتی دارای چگالی چند هست ممنون میشم اگر بفرمایید
تمامی گوهرهایی که نوع سنتتیک اونها ساخته شده، همون وزن مخصوص و ضریب شکست طبیعی رو دارن.
با حرمت و درود پاینده باشید من سنگ یاقوت دارم باید برایش کاغد داشته باشم چه باید کرد؟
سلام اگر منظورتون همون سرتیفیکیت یا شناسنامه گوهر هست باید به لابراتوار گوهرشناسی معتبر مراجعه کنید.
تعدادی الماس سیاه تراشخورده وطبیعی باشناسنامه جهانی دارم وتعداد زیادی شهابسنگ برای فروش لطفا راهنمایی کنید.