تشخیص یاقوت‌های سرخ برمه و مقایسه مهمترین معادن آن

موگوک شهری تاریخی در شمال میانمار برمه است. جایی که به “سرزمین یاقوت” یا “Ruby Land” معروف است. هرچند که سنگهای دیگری مانند سفایرها، اسپینل، پریدوت و مون استون وجود دارد که از نظر کیفیت در دنیا مشهورند. به طور کلی با کیفیت ترین گوهرها را میشود در موگوک یافت، برای همین است که امروز هزاران معدنکار در آنجا مشغول هستند.

دکتر “Harlow” که اولین سفرش را از سال ۱۹۹۷ به آنجا انجام شروع کرد گفت :

من فکر نمیکنم جای دیگری از این سیاره اینچنین کانی های معدنی متفاوتی را یکجا وجود داشته باشد Dr. Harlow

این شخص شانس داشتن تعداد سفر در یک دهه گذشته به میانمار انجام داشته است. تا اینکه ارتش محلی با تعیین قوانین محدود کننده ای جهت استخراج و بازدید حتی برای محققان اخلال ایجاد کرد که البته بعدها معلوم شد فساد سیستماتیک در تجارت سنگهای قیمتی انجام می‌دهد. کراندوم و یاقوتها 15 الی بیست 25 میلیون سال پیش در این سرزمین شکل گرفته اند. این منطقه شامل نوی سنگ های آذرین یا پگماتیک ها است که می توانند حاوی منابع گوهری غنی باشند. دگرگونی همراه با حرارت و فشار و عبور مایعات لایم استون یا سنگ های آهکی را تبدیل به سنگ مرمر میکند که میتوانند حاوی می‌تواند حاوی اسپینل و یاقوت سرخ باشند. این داستان‌ها به ۲۰۰ میلیون سال پیش هنگام کوه سازی بر میگردد. نظریه دیگر می‌گوید که این گوهرها طی جریان‌های مایع آبی به شدت داغ در پوسته زمین ممکن است که کمک کرده که مواد معدنی حل شده و دوباره در رگ هایی تشکیل شده است یا اینکه در تماس با سنگ های مختلف دیگر بودند. هر چه است آب داغ در این شکل‌گیری موثر بوده است.

دو منبع اصلی در برمه وجود دارد موگوک که مربوط به بخش ماندلی است و مونگشو در جنوب ایالت شان و چندین منبع جزئی ناوارات / پینلون و غیره.. سنگهای یاقوت با ویژگی های مختلف در مگوک برمه و یا ذخایر دیگر مرمر سفید وجود دارند. در مونگشو نوعی سنگ های دگرگونی (متاسدیمنت) و مرمر دارای گوهرهای مختلفی هستند.  تفاوت یاقوتهای این دو بخش را می‌شود با میکروسکوپ تشخیص داد که آقای جرج هالو روی چند صد نمونه یاقوت این مناطق انجام داده، نتایج و تصاویر جالبی حاصل شده که قرار است آنها را بررسی کنیم.

تشخیص یاقوت سرخ موگوک

روبی های کلاسیک موگوک دارای مشخصه اینکلوژن های روتایل و یا سیلک هایی کوتاه، نازک هستند. این این ناخالصی های روتایل به صورت ابر یا مه شکل، قسمت یا ناحیه زونینگ در یاقوت پدیدار می شوند. همچنین میانبارهای سوزنی شکل بوهمیت در صفحات دوقلو با لایه‌های دیگر محدود شده‌اند.

معمول‌ترین اینکلوژن های دیگر در یاقوت های سرخ موگوک شامل کلسیت بی رنگ و دولومیت (گاهی مایل به زرد)، آشکار شدن ماکل یا دوقلویی یا صفحات به هم پیوسته کلیواژ، آپاتیت منشوری، فلدسپار، پیروتیت، تیتانیت، مگنتیت، میکا، اسپینل، گاهی تورمالین، دیوپسید و خیلی کانی های معدنی دیگر میباشند.

نکته: اینکلوژن هایی با انعکاس متالیک مثل کریستال پیریت معمولا در یاقوت های سرخ کشمیر و پاکستان به صورت مکعبی پدیدار میشوند. حسن کرمی

اینکلوژنهای مایع که در ترک ها پر شده‌اند نیز از نشانه های معمول در یاقوتهای موگوک هست. لازم به ذکر است که کریستال های منفی یا negative crystal از ترکیب جامع و مایع معمول نیست. یاقوت های موگوک به رنگ خون کبوتری قوی مشهورند که در فلورسانس نور روز بهتر هم می‌شوند. به طور معمول رنج اشباعی رنگشان به صورتی می خورد. کالر زونینگ چشم گیر در بلور معمولاً نادر است اما نوارهای یا باندهای ظریف و کوچک چرخشی از کالرزونینگ که به شکل شیره مانند مشهورند نیز در این یاقوتها دیده می‌شود.

Nawarat Rubies

بلورهای روبی معدن پینلون در سنگ های منطقه ای در ناوارات همانند موگوک در سنگ های مرمر یافت می شوند این رو بیان اینکه ژن هایی نظیر کلسیت دولومیت، روتایل و تعداد کمی از آپاتیت، فلدسپار و احتمالاً پیروتیت و اسپینل در خود جای داده‌اند.

از نظر نوع ریخت‌شناسی اینکلوژن هایشان دارای شکل خوش وجه اُهدرال و یا بی قاعده هستند. روتایل ها در روبی های معدن پینلون از نظر حجم و یا ضخامت کمتر از روبی های موگوک هستند همچنین باندل های روتایل در این روبی ها نامتعارف است ولی نوارهای رنگی اگر وجود داشته باشند قابل تشخیص نیست. رنگ های چرخشی (شیره مانند) در آنها دیده شده است.

نکته: صفحات دوقلویی معمولا در یاقوت های سرخ برمه و تایلند دیده میشوند که از آنجایی که در نوع سنتتیک این مشخصه وجود ندارد از ویژگی های یونیک برای تشخیص میباشند. حسن کرمی

بهترین نوع رنگ که در روبی های ناوارات دیده می شود قرمز خون کبوتری است اگرچه بیشتر روبی های آن منطقه دارای رنگ متوسط با هاله ارغوانی روشن درکل سنگ است.

Nayaseik Rubies

ذخایر روبی های تانای و نایاسیک در ایالت کاچین در شمال برمه وجود دارند. یاقوت های سرخ این ناحیه به خیلی به ندرت دارای سیلک و یا اینکه اینکلوژن های Feather هستند و معمولاً شفاف هستند. میانبارهایی که در این روبی ها معمول هستند عبارتند از کلسیت، دولومیت، آپاتیت، میکا و به شکلهای دانه‌های اُهدرال و سابهدرال هستند. همچنین دانه های روتایل خیلی کوچک ولی متمایز دیده می شود. رنگ معمول روبی های ناسیک قرمز مایل به صورتی است که البته تعداد خیلی کمی روبی با رنگ قرمز عمیق نیز یافت می شده است.

Saygin Rubies

روبی های معدن ساگییِن از ذخایر کوهرفتی مرمر از سال‌های ۱۸۸۶ تا ۱۸۷8 سلطنت پادشاه “Thibaw min” استخراج می‌شد انواع سنگ آنها از صورتی تا متوسط قرمز تا مقداری از سنگ هایی با قرمز عمیق گزارش شده است. این روبی ها عاری از سیل هستند ولی ممکن است شامل غباری از ذرات روتایل و اینکلوژن های شفاف کلسیت به صورت نیمه شکل دار و گرد شده باشند. بلورهای روی این ناحیه به صورت منشور مانند تخت و رشد یافت به صورت سه گوش و وجه های موازی هستند.

نکته: اینکلوژن های سیلک روتایل معمولا در یاقوت های برمه و کنیا دیده میشوند. ولی در یاقوت های سنتتیک و تایلند دیده نمیشوند. این نکات شما را در تعیین منشا یک یاقوت کمک میکند. حسن کرمی

Katpana Rubies

روبی های کاتپانا در رنج ارغوانی صورتی تا قرمز مایل به صورتی دیده میشوند که این رنگها در میانمار کمتر خواستار دارند. مناطق پر چگال تر از سیلک معمول هستند. درصد زیادی از یاقوتهای استار در این منطقه یافت می‌شود بنابراین به صورت کابوشن تراشیده می‌شوند. سنگهای ریز تر نیز برای گوشواره استفاده میشود.

Mongshu Rubies

روبی های مانگشو خصوصیت انعکاس آبی تا بنفش در مرکز هسته ای خود در بلورهای قرمز شناخته شده اند. همچنین الگوهای رشد و نیدلهای روتایل خیلی نازک سفید در حالت طبیعی خود دارند. اینکلوژن کلسیت شفاف و مناطق متراکم سیلک که نسبت به روبی های موگوک کمتر معمول هستند از دیگر خصوصیات آنها میباشد. گاهی میانباره بوهمیت همراه با صفحات دوقلوی نیز وجود دارد. تقریباً تمام محصولات روبی از مانگه شو با حرارت بهسازی می شوند تا حالا تا هاله بنفش مایل به آبی آن از بین برود و رنگ آن بهبود یابد. افراد محلی در میانمار با دمای حدود 700 تا 1200 درجه سانتی‌گراد احتمالاً بدون ماده فلاکس بهسازی می‌کنند. این بهسازی ناقص زون های آبی دست نخورده ای را باقی می گذارد. در این روبی ها خیلی کم اینکلوژن های توری شکل مایع مانند مانند اثر انگشت یا پر دیده میشود.

نکته: لازم به ذکر است که بدانید Healing Feather ها بیشتر در یاقوت های سرخ سیلان و کامبوج دیده میشوند. حسن کرمی

نیدل های جامد نازک و ذرات کاملی شبیه به دانه برف به عنوان ویژگی های روبی های بهسازی شده با حرارت در این ناحیه شناخته شده هستند. دانه های روتایل و اینکلوژن هایی که حفرات را پر کرده، نمایی مه آلود در سنگ‌های تراش داده شده ایجاد کرده‌اند. اینکلوژنها با تنش در اطراف ترک ها و میان باره هایی که مایل به رنگ سفید و حبابی شکل و دارای نقش احاطه شده اند.

جدول مقایسه ویژگی های روبی معادن مختلف برمه

منابع: source of burma rubies Han Htun, Myanmar Gems Laboratory, c/o No. 7, Myathitsa Road, 13 Qtr., Yankin T.S., Yangon, Myanmar and George E. Harlow, Dept. Earth and Planetary Sciences, American Museum of Natural History, New York, NY, US