وانادیوم بهعنوان یک عنصر رنگ دهنده اغلب دستکم گرفته میشود، بیشتر به این دلیل که اغلب با کروم همراه است و با هم عمل میکنند، یک عنصر شیمیایی با رفتار ژئوشیمیایی مشابه و وقوع پاراژنتیکی (همبرزادی) که از لحاظ تاریخی در تجارت بیشتر شناخته شده است و تشخیص آن با ابزارهای رایج مانند طیف سنجی تشخیص توسط گوهرشناسان آسانتر است.
جدا از تانزانیت (زوئیزیت دارای وانادیوم) و تساوریت (گارنت گروسولار دارای وانادیوم)، وانادیوم در واقع به عنوان یک ماده شیمیایی مهم نیز یافت میشود، به عنوان مثال در کروم تورمالین – که در واقع علیرغم نام تجاری آن عمدتاً توسط وانادیوم غالب است یا در زمرد کلمبیایی ، در تمام این موارد وانادیوم عامل اصلی یا حداقل کمک کننده به رنگ این گوهرها است.
وانادیوم کریزوبریل Vanadium-chrysoberyl (یا V-chrysoberyl) یک کریزوبریل با رنگ سبز نعنایی تا سبز مایل به آبی با چاشنی وانادیوم است. رنگ آن از سبز “نعنایی” روشن تا سبز مایل به آبی اشباع شده متغیر است (شکل 1).
این نوع کریزوبریل با چنین رنگهایی در Tunduru (تانزانیا)، Ilakaka (ماداگاسکار)، سریلانکا و میانمار نیز یافت شده است. این گوهرها که نسبتاً کمیاب هستند، اما اغلب تقریباً بدون اینکلوژن هستند، مورد توجه کلکسیونرهای گوهر و طراحان جواهرات هستند.
در SSEF، طبقهبندی آن بهعنوان وانادیوم-کریزوبریل بر اساس ترکیبی از ظاهر بصری (رنگ)، طیفسنجی جذبی و آنالیز عناصر کم مقدار شیمیایی تعیین می شود. این پروسه بسیار شبیه به تعیین رنگهای دیگر گوهرسنگها مانند کبالت اسپینل، زمرد، تورمالین پارایبا است.
درک این نکته مهم است که کریزوبریل سبز متمایل به زرد که عمدتاً توسط عناصر رنگزای آهن رنگ می شود با عنصر جزیی از وانادیوم برای طبقه بندی به عنوان V-chrysoberyl مناسب نیست. از آنجایی که یک محدوده تدریجی بین وانادیوم کریزوبریل و کریزوبریل حاوی آهن وجود دارد، جداسازی این دو نوع همیشه ساده نیست و به یک پروتکل تحلیلی استاندارد و نور نیاز دارد .
حتی پیچیدگی می تواند افزایش یابد زیرا دو محل در شبکه بلوری متفاوت در ساختار کریزوبریل وجود دارد که روی آنها وانادیوم، همچنین کروم و آهن ممکن است جایگزین آلومینیوم شوند و در نتیجه تأثیر کمی متفاوت بر جذب و در نهایت رنگ دارند. در نهایت، رنگ بصری، یعنی غالب بودن رنگ سبز نعنایی تا سبز مایل به آبی، کلید تشخیص و درک این تنوع رنگی جذاب وانادیوم کریزوبریل است.
منبع: SSEF : Vanadium chrysoberyl