گوهر شناسی و سنگ شناسی
6 معدن مهم عقیق در ایران به همراه مکان و مختصات آنها
عقیق در ایران فراوان یافت میشود و تا کنون بیش از پانزده مورد آثار معدنی عقیق پیدا شده است که شش مورد به بهره برداری اقتصادی رسیده است. ذخائر عقیق در ایران در سنگهای آتشفشانی با سن جديد اليگوسن تا عهد حاضر یافت شده اند و تمام آنها از محلول های اسیدی غنی از سیلیسیوم در درون حفرات ترسیب کرده اند. بدین ترتیب اشکال آمیگدال تا ژئود مانند در سطح زمین تشکیل شده که آنها از لایه هایی با رنگهای گوناگون عقیق تشکیل شده اند. تعدادی از آنها به وسیله لایه های عقیق پر شده اند در حالی که تعدادی دیگر در مرکز خود دارای حفراتی می باشند. وجود لایه بندی در این ساختارها بیانگر تناوب ترسیب لایه های عقیق می باشد که می توان آن را به دوره های متناوب فعالیت محلولهای هیدروترمال نسبت داد.
فهرست مطالب
مهترین معادن عقیق در ایران کدامند؟
ذخائر و اندیسهای معدنی عقیق ایران عمدتا در نیمه شمالی کشور واقع بوده و از مرزهای شرقی در نواحی تربت حیدریه و فردوس تا مرکز ایران در نواحی اصفهان – قم و در نهایت در شمال غرب ایران در ناحیه میانه گسترش یافته اند. خصوصیات این پتانسیل های معدنی به قرار ذیل می باشند:
1 – ذخیره عقیق قم
ذخیره عقیق قم از نظر جغرافیایی در کیلومتر ۲۵ اتوبان تهران و ۵ کیلومتری سمت راست اتوبان قرار گرفته است. این ذخیره از معادن معروف عقیق ایران است که هم اکنون در حال بهره برداری می باشد. سنگهای در بر گیرنده ذخیره عقيق قم، آندزیت های ائوسن می باشد. محلول های هیدروترمال محبوس شده در حفرات و فضاهای خالی سنگ های آتشفشانی به مرور زمان باعث تشکیل ژئودها و بلورهای کلسدونی شده اند. عقيق قم متشکل از کلسدونی و ژاسپر است. میزان ذخیره قطعی ذخیره 27.395 میلیون تن کانسنگ آندزیتی می باشد.
2 – ذخیره عقیق خور
موقعیت جغرفیایی این ذخیره در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان خور (استان اصفهان) واقع شده است. مختصات جغرافیایی ذخیره به صورت “07 17 °55 طول شرقی و “31 39 °33 عرض شمالی می باشد. عقیق (کلسدوئن) این منطقه قدمت دیرینه ای دارد. محدوده مورد مطالعه در زون ساختاری ایران مرکزی قرار دارد. در این محل عمدتا سنگی۔ های ولکانیکی ائوسن رخنمون و گسترش دارند. مورفولوژی آن تپه ماهوری است و با سطوح فرسایشی صاف و هموار مشخص است. ژئودهای مورد نظر را در سطح زمین و عمق تا حدود یک متری به طور پراکنده می توان مشاهده کرد. سنگ میزبان آنها سنگ های ولکانیکی و عمدتا توف و گدازه با ترکیب آندزیتی بوده که رنگ عمومی آنها خاکستری تیره می باشد. ژئودهای منطقه به دو گونه است: توپر و با رنگ های متنوع در ابعاد گوناگون و دیگری توخالی و حاوی بلورهای کوارتز شامل آمیتیست و در کوهی در ابعاد گوناگون.
این ژئودها در حاشیه که سیلیس به سرعت سرد شده است، دارای ترکیب کلسدونی هستند. اما در هسته مرکزی خود که زمان کافی برای سرد شدن وجود داشته دارای بلورهای کوارتز در رنگهای متنوع و جالب هستند. سیالات غنی از سیلیس که در درون سنگ های ولکانیکی و پیرو کلاستیکی محبوس بوده اند، باعث تشکیل ژئودها شده اند. محدوده پراکندگی حدود ۵ هزار متر مربع است، ذخیره عقیق ۱۲۵۰ کیلو گرم و میزان ژئودهای توپر به صورت تخمینی ۹۳۷ کیلو گرم می باشد.
3 – ذخیره عقیق چاه کاسه گو
ذخیره چاه کاسه گو در ۳۶ کیلومتری فردوس قرار دارد و دارای مختصات جغرافیایی “20 47 °33 عرض شمالی و “19 38 °57 طول شرقی می باشد. محدوده توسط سنگ های ولکانیکی پیروکسن آندزیت با مورفولوژی تپه ماهوری پوشیده شده است. این سنگ ها به صورت کلاهک و گنبدهای سیاه رنگی که با دگرسانی همراه با ژیپس توأم هستند، دیده می شوند. قلوه ها و ندول های سنگ عقیق به طور پراکنده در داخل این مجموعه ولکانیکی گسترش یافته اند. سنگ میزبان کانی سازی عقیق – های منطقه واحد ولکانیکی پیروکسن آندزیت می باشد. محلول های هیدروترمال وابسته به ماگماتیسم منطقه باعث تشکیل ندول های عقیق در داخل مجموعه ولکانیکی شده است. عقیق به همراه کمی ژیپس در محدوده دگرسان شده، دیده شده است.
ضخامت تجمعی لایه های عقیق، مختلف بوده و از ۵ تا ۱۵ سانتیمتر متغیر می باشد، ولی به طور متوسط ابعاد آنها ۷ سانتیمتر است. محدوده وسیع اما کانی سازی به طور پراکنده است. راه دسترسی به این ذخیره ساده است. اکثر ندول های عقیق این ناحیه دارای پوسته خارجی سیلیكاته نازک و با رنگ سبز (گاه زرد تا صورتی) هستند. عقیق به رنگ زرد تا قهوه ای نیز یافت می شود که به آن جزع می گویند. در برخی قسمت ها تجمعی از عقیق هایی که در هسته مرکزی دارای بلورهای کوارتز از نوع آمیتیست به رنگ بنفش می باشند، دیده شده است.
4 – ذخیره عقیق چاه حاجی
این ذخیره در جنوب غرب شهر فردوس واقع است. مختصات جغرافیایی ذخیره “56 ’59 °57 طول شرقی و “00 57 °33 عرض شمالی می باشد. توفهای سبز پالئوژن با گسترش وسیع در منطقه دیده می شوند. بر روی این واحد توفی در ستیغ ارتفاعات گنبدهای ولکانیکی، هورنبلند آندزیت با رخساره قهوه ای رنگ قرار می گیرد که دارای تنوع رنگی بالایی هستند و به رنگ های سفید شیری، سفید خاکستری، کرم زرد، قهوه ای، قهوه ای سوخته و سیاه دیده می شوند. عقیقی زیبا به نام باباقوری (انیکس) منحصرا در این محدوده یافت شده است. نام دیگر این عقیق، Eye Agate یا عقیق چشمی است. عقیق ها به همراه ژاسپروئید و چرت های رنگین تشکیل و رخنمون یافته اند. کانی سازی عقیق بیشتر در داخل واحد توف سبز صورت پذیرفته است و همچنین به صورت ثانویه در داخل درز و شکاف های ایجاد شده توسط گسل تشکیل شده است (جایگیری محلول های سیلیس دار و رسوب ژل سیلیسی و نهایتا تشکیل ندول های عقیقی). دسترسی به این عقیق ها تا حدودی مشکل است و برداشت عقیق با کنده کاری و بعضا انفجار همراه است. وسعت منطقه به طور تقریبی ۲۰۰۰ متر مربع و عمق یک متر و تراکم نسبی 1.5 کیلوگرم عقیق با خلوص ۵۰٪ است. ذخیره زمین شناسی عقیق در چاه حاجی تقریبا برابر یک تن است.
5 – ذخیره عقیق تربت حیدریه
در شمال غربی (استان خراسان رضوی) در اطراف روستای بایگ محدوده ای متشکل از آتشفشانهای ائوسن تا نئوژن پایانی وجود دارد، که در حد فاصل تربت حیدریه تا روستای بایگ و فديهه کانی سازی عقیق در حفرات و برشها مشاهده می شود. در این منطقه دو اندیس اقتصادی وجود دارد: ذخیره رود معجن: این ذخیره در شمال غربی روستای فدیهه در مختصات جغرافیایی “36 ’53 °58 طول شرقی و “58 ’24 °35 عرض شمالی قرار دارد. یکی از نواحی با ارزش مجموعه ولکانیکی مجاور، ذخیره سنگ تزئینی رود معجن است. در این محدوده گدازه های بازالتی پیروکسن – اولیوین دار با رخساره تیره رنگ و ساخت منشوری به صورت کلاهک های سیاه رنگی در ستیغ ارتفاعات واقع شده اند و در دامنه مجموعه های سنگی گدازه ای و لاهار قرار دارند. در هر دو واحد لاهار و گدازهای به راحتی با حفر گودال می توان ژئودهای عقیق دار را استخراج کرد. محدوده گدار آتش سنگ: مختصات جغرافیایی این محدوده “17 ’06 °59 شمال شرقی و “05 ’18 °35 عرض شمالی می باشد. آثار کنده – کاری و حفریات به منظور استخراج قلوه های عقیق و ژئودهای سیلیسی دیده می شود. محدوده سنگهای قیمتی روستای بایگ جزئی از کمربند ولكانو پلوتونیک شمال درونه است. این کمربند به عنوان زون تکنار معرفی شده است. در محدوده گدار آتش سنگ، آندزیت و پیروکسن واحد اصلی بوده که سنگ میزبان عقیق به شمار می رود، انواع رگه ای در این ذخیره نسبت به ذخیره رود معجن بیشتر است و رنگ عقیق عمدتأ سفید، بی۔ رنگ، سفید شیری تا خاکستری است. سنگ عقیق منطقه عمدتا به شکل قلوهای، رگهای و رگچه ای یافت می شود ولی در مواردی به عنوان سیمان برشی سایر اجزا را در بر گرفته است. رنگ آن سفید، شیری، خاکستری، قهوه ای روشن، بنفش و به ندرت کرم تا زرد و … می باشد. میزان ذخیره عقیق در روستای بایگ حدود 1.2 تن با رنگ های متنوع می باشد و ذخیره عقیق گدار آتش سنگ نیز ۵ تن است.
۶- ذخیره عقیق ماوی
در استان آذربایجان شرقی محدوده ای حاوی کانی سازی عقیق می باشد که موقعیت آن در بخش کاغذکنان شهرستان میانه و در داخل مثلثی که رأس آن روستای ماوی، اینقار و زرنجین است، می باشد. وسعت این محدوده ۸ کیلومتر مربع است. عقیق با تنوع رنگی خاکستری، شیری، قرمز و زرد در سه منطقه با مختصات زیر یافت شده است: “30 ’26 °37 عرض شمالی، طول شمالی “07 ’01 °48 . “11 ’27 °37 عرض شمالی، طول شمالی “25 ’05 °48 . “36 ’27 °37 عرض شمالی، طول شمالی “34 ’59 °47 . در محدوده عمومی ذخیره سه واحد زمین شناسی که متعلق به سن های ائوسن و اليگوسن هستند دیده می شوند. دو واحد زمین شناسی شامل توفهای خاکستری و بنفش رنگ ائوسن و ریوداسيتها، تراکی داسیت ها و ایگنمبریت های با سن اليگوسن هستند، در این محل رخنمون دارند. کانی سازی عقیق در داخل سنگ های آتشفشاني اليگوسن به مقدار زیادی دیده می شود. گسلی نیز با راستای N10E مرز این دو واحد سنگی را تشکیل داده است. نقش این گسل در نفوذ محلولهای گرمابی عامل دگرسانی در این منطقه زیاد بوده است. در برش های ناشی از حرکات مکرر این گسل در بعضی از نقاط عقیق به صورت سیمان ذرات برشی را در بر گرفته و آنها را به یکدیگر متصل نموده است و در بعضی از نقاط نیز عقیق به صورت یک لایه نازک بر روی قطعات برشی ته نشست شده است. رنگ غالب این عقیق ها آبی است. چرخش محلولهای هیدروترمال در امتداد گسل باعث تشکیل عقیق در منطقه شده اند.
عقیق در ایران چگونه تشکیل شده اند؟
به طور کلی منشا عقیق میتواند از مواد معدنی سیلیکا یا سیالات گرمابی و یا در حالت دیگر از ژل سیلیس آمورف یا منشا سیال حاصل مایعات هیدروترمالی (سیالات گرمابی) یا آبهای جوی باشد. عقیق در محیط های مختلف زمین شناسی در حفره گاز، در سنگهای آتشفشانی اسیدی و در شکستگی های حفره سنگ وجود دارد. اکثرا معتقدند تشکیل عقیق همزمان با تشکیل منشا آن است ولی ولی برخی بر این باورند که تشکیل عقیق میلیون ها سال بعد از تشکیل سنگ منشا آن میباشد. مقادیر زیادی ذخیره های عقیق از تأثير محلولهای گرمابی بعد از آتشفشانی بر بازالتها و آندزیت ها به وجود می آیند. این نوع ذخیرهها در مناطق آتشفشانی جوان (مزوزوئیک – سنوزوئیک) کمربندهای چین خورده و به مقدار کم در پلاتفرم های قدیمی جای گرفته و ذخیره های اقتصادی به همراه آندزیت – پورفیرها، اندزیت – بازالت پورفیریدهای متخلخل و توفهای آنها یافت می شوند. از فرسایش این نوع ذخیره ها، پلاسرهای غنی از عقیق به وجود می آیند. کانسارهای گرمابی آتشفشانی عقیق گاها در سنگهای آتشفشانی اسیدی شکل می گیرند. این نوع ذخیرهها تخم مرغی شکل بوده و سطح ناهمواری دارند. اندازه مقطع عرضی عقیق این تیپ ذخیره ها ۱۵-۱ سانتیمتر و گاها ۳۰ سانتیمتر بوده و در حالات استثنایی به 1.2 – 0.9 متر نیز می رسد. سنگ پوشش آنها ریولیت های سیلیسی شده بوده که حدود ۵۰ – ۲۵ درصد کل توده سنگی را تشکیل می دهد. حفرات موجود در سنگ پوشش، قسما و یا کلا توسط عقیق پر شده است. از طريق مهرداد براتی؛ دانشگاه بوعلی سینا منابع : قربانی، م.، (۱۳۸۷) زمین شناسی اقتصادی، کانسار ها و نهشته های معدنی، انتشارات آرین زمین، تهران، جلد ۱ و ۲، صفحه ۶۳۵.
كانسارهای منابع معدنی از دیدگاه مبانی ژئوشیمیایی، انتشارات مهر گل، صفحه ۴۴۲پژمان، ل. ا، (۱۳۸۴) شناخت، پیدایش غیور زاده، ع.، عاسم اصل، ر، (۱۳۸۳) کانسارهای معدنی فلزی و غیر فلزی، وزارت صنایع و معادن، صفحه ۵۳۵
Gaillou, E., Delaunay, A., Rondeau, B., Bouhnik-le-Coz, M., Fritsch, E., Cornen, G., Monnier, Ch., (2008) Darragh, P.J., Gaskin, A.J., (1966) The nature and origin of opal. Australian Gemmologist 66, p. 80–90. Darragh, P.J., Gaskin, A.J., Terrell, B.C., Sanders, J.V., (1966) Origin of precious opal. Nature 209, p. 13–16.
,با عرض سلام
میخواستم بدونم اطراف کرج و هشتگرد هم عقیق پیدا میشه؟
ممنون میشم اگه پاسخ بدید
سلام جناب کرمی،وقت بخیر
آیا منظور از عقیق رومی که در روایت اومده منظور ترکیه است و یا اگر دیدگاهی دارید بیان کنید،ممنونم.
سلام کارگاه صنایع دستی باسنگ تزئینی را انداختم جهت گرفتن سنگ خام تزئینی به کدام معدن مراجعه کنم وبرای سنگ زدن به کجا مراجعه کنم
سلام. بنظرتون اگه از یه مکانی عقیق یه کیلویی پیدا شد میشه نتیجه گرفت که میتونه معدن باشه؟ کسی اطلاعی داره؟
aslanibehnam43@gmail.com
سلام ،وقت بخیر شما میدونید معدن عقیق قم کجاست ؟
با سلام و خسته نباشید حضور استاد گرامی ببخشید بنده تو منطقه تکاب نوعی سنگ کریستالی پیدا کردم که صخره های بزرگ کریستالی بودند و ظاهر کلی کانی ها حالت کریستالهای به هم چسبیده نازک و دراز در رنگهای زردکمرنگ شفاف سفید و آبی تا سرمه ای کمرنگ و سبز روشن که سختی پایینی داشتند و با ضربه نه چندان محکم میشکنند و شکل کریستالهایش تقریبا شش وجهی و چند وجهی دارند میتونید راهنمایی بفرمایید چه نوع کانی هستند؟ در صورت امکان عکس و فیلمشون رو میتونم بفرستم حضورتون
سلام. ببخشید توی تلوزیون مستندی نشون میداد از شهر قم. و یه دشتی بود که برای عموم ازاد بود و میشد به اونجا رفت و سنگ عقیق جمع آوری کرد. و تقریبا در نواحی روستا نشین بود. میخاستم بدونم اسم اون مکان چی بوده.
سلام تشریف ببرید شمال منطقه گیلان هر کجا سنگ ریخته بودند برای راه سازی وخونه سازی و غیره حتی جاده های خاکی کمتر از ۵دقیقه میتونید عقیق وعقیق شجر و…پیدا کنید .اصلا هم نمیخواد به زحمت بیفتید
من گیلان هستم عزیز همچین چیزی ندیدم تا به حال من انزلی هستم
قم کیفیت خوبی داره اما رنگش بازاری نداره
اگه کسی میدونه چگونه باید معدن رو به ثبت برسانند ممنون میشم راهنمای کنید باتشکر
سلام سنگ عقیق و غیره دراستان فارس هم وجود داره؟
سلام بله
سلام بله خودم در مرودشت فارس معدن عقیق ثبت کرده آم
ام بخاطر پوشش گیاهی اجازه بهره برداری نمی دهند
سلام جناب آقای کرمی منسان مشهدهستم یکی از دوستانماز نواحی تربت سنگهای نبستن زیبای جمع آوری میکند ودر مشهد میفروش حقیقت خیلی به این سنگها وکارش علاعمندشدم ولی هر چه به ایشان میگم من دابا خودت ببر تا من هم کمکت کنم ویاد بگیرم بی فایده است از شما خواهش میکنم امکانش هست من را راهنمای گنید که چطور واز کجا باید شروع کنم از شما سپپاسگزارم
سلام کتابی هست گوهرسنگ‌های ایران و خاورمیانه و کانی‌های کلکسیونی ایران، تهیه کنید و مطالعه کنید میتونه راهگشا باشه.
عالی
سلام دوست عزیز فیلم های مربوط به کشف کردن سنگ های نیمه قیمتی مثل عقیق رو ببین سریع تشخیص میدی
درود بر شما آقای کرمی بنده بابت این مطالب ارزشمندی که در راستای گوهرشناسی به اشتراک گذاشتین صمیمانه سپاسگذاری میکنم .بنده ساکن استان قم هستم وسالهاست که‌در زمینه جمع آوری سنگهای ارزشمند در دل طبیعت به صورت تفریحی از روی علاقه شدید مشغول هستم. درحال حاضر با حجم بسیاری از سنگهای پیدا شده در منزل دست پنجه نرم میکنم .ناگفته نماند بنده هیچ سررشته ای در خصوص شناخت سنگها ندارم فقط از روی عکسها ومطالب های شما توانایی تشخیص برخی از سنگها برایم آسان شد.سوال اینجاست چطور میتونم از خالص بودن و اصالت آنها پرده برداشت.
سلام، در مورد عقیق، فقط اوناییش که زیبا و یا کمیاب هستن ارزش دارن. باید قابل تراش باشن. عقیقی که بعد از تراش چیز زیبایی به ما نده، اساسا ارزشی نداره.
سلام مطلبتون خیلی مفید بود👍🏻 من چندتا سنگ عقیق سفید در روستا های اطراف بندر عباس پیدا کردم نمیدونم کجا ببرم که مثل عقیق های دیگه صاف و صیقلی اش کنند🙁
سلام ممنون از مطالب مفیدتون سنگ راف عقیق یا گارنت یا بقیه سنگهای قیمتی بدون برش رو از کجا میتونیم تهیه کنیم هر جا که سراغ میگیرم کداقل یه اسلایس زده شدن
سلام و عرض ادب لطفا این سوال من را جواب بدید چرا که خیلی مهم . مگر فیروزه نیشابور سنگ زنده نیست چرا آن را رنگ و بهسازی میکنند مگر این کار موجب مرگ فیروزه نمیشود با تشکر فراوان از شما
زنده یه اصطلاحه. در نهایت بازار چطور میتونه به فیروزه بی کیفیت رو با قیمتی بهتر بفروشه؟ تنها راه بهسازی اون هست.
باسلام ببخشید من ساکن شهر پــرنــد هستم، خواستم اگر ممکنه راهنماییم کنید در کدام قسمت شهر به دنبال سنگ در بیابانهایش بگردم، چون فهمیدم عقیق،وجاسپر و شجر در پرند به وفور پیدا میشود، فقط نمیدانم به سمت کدام فاز یا محل بروم، میشه لطفا شما یا دوستان آدرس بدن، ممنونم
با سلام مطلب بسيار زيبا و مفيدي براي من بود . من منطقه اي را ميشناسم كه سنگهاي سبز سير و سياه زيادي دارد كه به نظرم عقيق ميباشند البته درحين كندن زمين پيداشده اند در صورت امكان راهنمايي بفرماييد تا بتوانم از انجا استفاده بكنم با تشكر
سلام عکسشون رو در اینستاگرام پیج سنگ شناس بفرستید برام.
سلام .من دریکی ازشهرهای اذرباییجان غربی تعداد زیادی عقیق سبز قهوه ایی زرد ورنگهای دیگه پیداکردم اطفا بگید چطور میشه بفروشم ..
سلام اگر ارزش تراش دارن و بعد تراش زیبا میشن میتونین به گوهرتراش ها پیام بدید