آمولیت (Ammolite): چه چیزی این گوهر را خاص می کند؟

آمولیت (Ammolite) پوسته فسیل شده آمونیت رنگین کمانی مربوط به 72 تا 75 میلیون سال پیش است که فقط در جنوب آلبرتای کانادا یافت می شود. این گوهر ارگانیک دارای طیف خیره کننده ای از الگوی رنگ های متفاوت است. اگر از آمولیت در جواهرات خود استفاده می کنید درواقع شما یک قطعه شگفت انگیز از تاریخ کره زمین را همراه خود دارید.

مشخصات گوهر شناسی آمولیت

آمولیت نام تجاری است که به یک مواد پوسته آراگونیتی کمانی رنگین کمانی نازک داده می شود که در دو گونه از فسیل های آمونیت منقرض شده (Placenticeras meeki و Placenticeras intercalare) یافت می شود. آنها دارای سختی پایین 3.5 تا 4.5 در مقیاس موس هستند.

پوسته آمونیت فسیل شده عمدتاً از آراگونیت (مواد معدنی اصلی مروارید) با عناصر کمیاب آلومینیوم، باریم، کروم، مس، آهن، منیزیم، منگنز، سیلیکون، استرانسیوم، تیتانیوم و وانادیم تشکیل شده است. لایه های بیرونی رنگین کمانی ممکن است قبل از پرداخت و صیقل دادن 0.5-8.0 میلی متر ضخامت داشته باشند و بعد از پرداخت 0.1-3.0 میلی متر ضخامت داشته باشند.

آمولیت با کیفیت گوهری، هنگامی که در نور بازتابی مشاهده می شود، نمایشی دیدنی از رنگهای رنگین کمانی ایجاد می کند. رنگ‌های آن می‌تواند طیفی کاملی از نور مرئی و یا فقط محدود به یک یا دو رنگ باشد.
بیشتر آمولیت ها در طیف رنگی سبز و قرمز هستند. آمولیت آبی و بنفش کمیاب‌تر و معمولاً گران‌تر است. رنگ‌های خاصی مانند زرشکی، بنفش و طلایی بسیار کمیاب و پر تقاضا هستند. نمایش رنگها می تواند از نظر شدت و زیبایی با اوپال و لابرادوریت رقابت کند.

آمولیت چگونه تشکیل می شود؟

آمونیت ها موجودات دریایی شبیه ماهی مرکب بودند، اما با پوسته های مارپیچی که در داخل به محفظه هایی تقسیم می شدند. آنها زمانی به وجود آمدند که زمین تنها یک ابرقاره عظیم دوران پیشاتاریخ (پانگه آ) بدون جنگل یا پستاندار بود. به مرور زمان دسته هایی از آمونیت ها در اقیانوس اولیه (به اندازه دو سوم زمین) به نام پانتالاسا توسط شکارچیان دریایی با آرواره های تیز و منقار مانند شکار شدند.

آمونیت ها تا پایان دوره کرتاسه که حدود 66 میلیون سال پیش انقراض دسته جمعی رخ داد، زنده ماندند. آنها به سرنوشت دایناسورها دچار شدند زیرا مرگ آنها احتمالاً ناشی از برخورد یک سیارک به زمین و سرد شدن آب و هوا بود.

فعالیت های آتشفشانی فاجعه آمیز از صخره های در حال رشد به طور دوره ای مناطق عظیمی را با متر خاکستر می پوشاند. همانطور که خاکستر به آرامی در کف کم عمق اقیانوس نشست، همه زندگی زیرین را از بین برد. یک لایه سنگین و نیمه نفوذناپذیر از خاک رس غنی از مواد معدنی (بنتونیت) بقایای آنها را مهر و موم کرد.

با گذشت زمان، خاکستر منطقه رودخانه سنت مری را به عمق بیش از 4 کیلومتر مدفون کرد. در طول بسیاری از دوره های یخبندان، این منطقه تحت برخاست زمین شناسی و در نهایت قرار گرفتن در معرض سطح قرار گرفت.
غلظت بالای آهن و منیزیم شرایط منحصر به فرد منطقه ای را ایجاد کرد که منجر به دیژنز رسوبی شد.

این فرآیند اکسیداسیون را که آراگونیت پوسته آمونیت را به کربنات کلسیم پایدار (CaCO3) تبدیل می‌کند، مختل کرد. با گذشت هزاران سال، دو گونه از آمونیت ها (Placenticeras meeki و Placenticeras intercalare) به آرامی به فسیل هایی با رنگ های خیره کننده با نام تجاری آمولیت تبدیل شدند. 

تاریخچه استفاده از آمولیت در جواهرات

قوم سیاه‌پا یا بلک‌فوت از صدها سال پیش فسیل های آمونیتی رنگین کمانی را می شناختند. این مردم آنها را « Iniskim» (به معنی سنگ گاومیش) می نامیدند و از آن به عنوان طلسم استفاده می کردند. درخشش های رنگی آنها بومیان آمریکایی را مسحور می کرد که آنها را برای خوش شانسی هنگام شکار بوفالو می پوشیدند.

دانشمندان سازمان زمین شناسی کانادا، پوسته های آمونیت رنگین کمانی را در سال 1908 توصیف کردند اما درواقع آمولیت در دهه 1960 به دنیای جواهرات معرفی شد، زمانی که گوهرتراش‌های آماتور آن را در یک نمایشگاه جواهرات در آلبرتا، کانادا به نمایش گذاشتند.

در سال 1967، مارسل شاربونو، صاحب یک فروشگاه گوهرسنگ در کلگری، شروع به سرهم کردن دابلت از پوسته آمونیتی رنگین کمانی روی ماتریسی با پوشش کوارتز شفاف کرد و آنها را “آمولیت” نامید. این مواد به سرعت محبوب شد. در سال 1981، آمولیت ، توسط یک سازمان بین المللی تجارت جواهرات به عنوان یک سنگ قیمتی شناخته شد و در سال 2004 به عنوان سنگ قیمتی رسمی استان آلبرتا نامگذاری شد. کمیسیون گوهرسنگ های رنگی توجه بین المللی را به آمولیت جلب کرد و تبدیل شدن آن به “سنگ قیمتی رسمی آلبرتا” محبوبیت محلی زیادی ایجاد کرد.

انعکاس رنگین کمانی آمولیت به چه علت است؟

سطح پوسته‌های فسیلی با کیفیت گوهری از بلورهای آراگونیتی به صورت تخت و فشرده شده تشکیل شده است که محور c آنها عمود به سطح پوسته است. آنها لاملاهای نازکی (صفحات یا فلس) را تشکیل می دهند. ضخامت لاملاهای آراگونیت به اندازه طول موج رنگ های طیفی است که نور سفید را تشکیل می دهند. بنابراین، هنگامی که نور سفید وارد لایه‌های نازک آراگونیت با فاصله منظم می‌شود، پراش رخ می‌دهد که به صورت انعکاس رنگ‌های طیفی قابل مشاهده است.

ضخامت صفحات کریستال های آراگونیت متفاوت است: تجمع مرتب و ضخیم برای نمونه های قرمز، تجمع کم پشت تر و نازک برای رنگ سبز، و نامرتب و بسیار نازک برای نمونه های آبی.
علاوه بر این، عناصر کم مقدار ممکن است به طور تصادفی آرایش گرفته و با اینکلوژن های مواد آلی (conchiolin) همراه و پراکنده شوند. این عوامل رنگ ها و شدت پراش را تعیین می کنند.

تنوع بافت و طرح

آمولیت به صورت قطعه قطعه یا ورقه ای توصیف می شود. آمولیت شکسته شبیه شیشه نقشینه ای با رنگهای پیوسته است. این تنوع بصری سبب نامگذاری‌هایی برای نوع بافت آنها است مانند: پوست اژدها (الگوهایی شبیه فلس)، سنگ‌فرش (نقوشی شبیه سنگ‌فرش)، مهتاب (تابناکی با تعدادی خطوط یا شکستگی‌ها)، و قلم مویی (شبیه نقاشی با قلم مو).

اغلب آمولیت ها دابلت یا تریپلت می شوند

لایه پوسته صدفی آمولیت معمولاً بسیار نازک است (اغلب کمتر از یک میلی متر) و به پایه خاکستری تیره تا قهوه ای شیل یا سیدریت متصل است. قطعات استثنایی را می توان بدون تثبیت سازی به صورت نگینی برش داد.

بیشتر آمولیت ها به صورت تریپلت عرضه می شوند. بدین ترتیب رویه صفحه نازک شکننده رنگین کمانی با یک پوشش شفاف پوشانده و پشت آن نیز با سنگهایی جهت افزایش استحکام به آمولیت چسبانده می شود.

برای پوشش شفاف می توان از کوارتز یا اسپینل مصنوعی شفاف استفاده کرد. می توان از شیل سیاه یا مواد دیگری برای پشت آن استفاده کرد. برخی از آمولیت ها به صورت دابلت ساخته می شوند که فقط در صورت لزوم نیاز به افزودن پشته یا پوشش شفاف و براق دارد. بسیاری از سنگ ها برای پایداری با اپوکسی آغشته می شوند.
آنها می توانند وزنی تا 10 قیراط و عرض 6 اینچ داشته باشد. آنها بر اساس وزن قیراط قیمت گذاری می شوند، اما ضخامت پشتی آن نباید از 1.5 میلی متر تجاوز کند.

درجه کیفیت آمولیت بر اساس چه فاکتورهایی است؟

تنها حدود 5 درصد از آمونیت های موجود در آلبرتا دارای کیفیت گوهری مناسب هستند. از این نمونه‌ها، گوهر تراش ها معمولاً می‌توانند تنها از 20 درصد پوسته استفاده کنند. همه آمولیت ها از آن مقدار کمی از مواد قابل استفاده با کیفیت گوهری بدست می آیند. این درصدها آمولیت را بسیار کمیاب می کند.

معمولا آمولیت باکیفیت دارای سه فاکتور زیر است:

1. نمایش واضحی از رنگ های مختلف تولید می کنند.
2. رنگین کمانی قوی دارند که می توان آن را از طیف وسیعی از زوایای مختلف مشاهده کرد.
3. دارای الگوی رنگی دلپذیر با کمترین گسیختگی توسط شکاف ها، ناخالصی ها یا شکستگی ها.

صنعت آمولیت هنوز بر سر هیچ سیستم درجه بندی به توافق نرسیده است. با این حال، بیشتر سیستم ها به رنگ، روشنایی، رنگین کمانی و غیره اشاره دارند. آمولیت در چهار درجه موجود است: AAA، AA، A و استاندارد.
درجه بندی ها بر اساس درخشندگی و تنوع رنگ و پاکی جواهر است. AAA و AA تنها 3-12٪ از تولید سالانه Korite را تشکیل می دهند.

بر اساس تعدد و شادابی رنگ در سنگ، آمولیت را می توان به عنوان “استاندارد” (یک یا چند رنگ درخشان)، “A” (دو یا چند رنگ با درخشندگی خوب)، “AA” (حداقل 3 رنگ درخشان) ، “AAA” (3 تا 5 رنگ درخشان بدون خطوط ماتریسی قابل مشاهده) درجه بندی کرد. کمیاب بودن سنگ های آمولیت “AA” و “AAA” شبیه به الماس بی عیب و نقص است.

تفاوت بین آمولیت و آمونیت چیست؟

گاهی ممکن است عبارات آمولیت و آمونیت را بایکدیگر قاطی کنید. با این حال، آمونیت، به طور دقیق، به پوسته‌ صدفی فسیلی آمونیت‌ها اطلاق می‌شود، چه کیفیت گوهری داشته باشد یا نداشته باشد. آمولیت به موادی با کیفیت گوهری اطلاق می شود که از فسیل گونه های خاصی از آمونیت ها ساخته شده است.

آمونیت دیگری با کیفیت گوهری وجود دارد، مانند lumachelle، که گوهرتراش ها از فسیل های Carnites floridus یافت شده در اتریش تراشیده شده اند. اگرچه پدیده رنگین کمانی آنها شبیه آمولیت است، ترکیب معدنی آن متفاوت است.

سایر آمونیت های رنگین کمانی

آمونیت‌هایی که در پوسته‌هایشان مواد رنگین کمانی دارند منحصر به سازند Bearpaw یا کانادا نیستند. آنها در یوتا، انگلستان، مراکش و ماداگاسکار یافت شده اند. در مقایسه با مواد رنگین کمانی از سازند Bearpaw، این مواد معمولاً رنگین کمانی بسیار ضعیفی دارند و یا اساسا لایه آنقدر نازک است که قابل برش نیستند. این آمونیت ها به صورت کلکسیونی و سالم به فروش می روند.

زمین شناسی آلبرتا-کانادا

داستان آمولیت حدود 70 تا 75 میلیون سال پیش آغاز می شود، زمانی که نیروهای درون زمین در حال ساختن کوه های راکی در شمال غربی آمریکای شمالی کنونی بودند. منطقه در سمت شرق کوه ها توسط یک آب گسترده پوشیده شده بود که به عنوان راه دریایی داخلی غربی شناخته می شد. در واقع این آن چیزی که اکنون خلیج مکزیک نامیده می شود را به اقیانوس منجمد شمالی متصل می کند.

باران‌هایی که در سمت شرقی کوه‌های راکی جوان می‌بارید، رسوبات را در دریا فرو برد. این رسوبات انباشته شدند و در نهایت یک واحد سنگی به نام سازند Bearpaw را تشکیل دادند. Bearpaw عمدتا از شیل دریایی تشکیل شده است، اما حاوی ماسه سنگ های نازک و لایه هایی از خاکستر آتشفشانی است.

دریای داخلی غرب شامل انواع مختلفی از زندگی از جمله ماهی های استخوانی، صدف، کوسه ها، لاک پشت های دریایی و آمونیت ها بود. آمونیت ها (ارگانیسم های منشأ آمولیت) گروهی از بی مهرگان دریایی منقرض شده هستند که دارای پوسته پیچیده ای شبیه به ناتیلوس مدرن هستند. قطر آمونیت های موجود در دریا تا یک متر افزایش یافت – اما بیشتر آنها حدود یک چهارم تا نصف آن اندازه بودند.

وقتی آمونیت‌ها مردند، پوسته‌های آن‌ها به ته دریا افتاد و با رسوب پوشیده شد. بسیاری از آنها به عنوان هسته ای برای تشکیل بتن های سیدریتی عمل کردند که اکنون در سازند Bearpaw یافت می شوند. فسیل‌های آمونیت درون این بتن‌ها گاهی دارای یک لایه بیرونی هستند که از آمولیت با کیفیت گوهری تشکیل شده است.

سازند Bearpaw

سازند Bearpaw (پا/پنجه خرس) در سطح زمین در بخش‌هایی از آلبرتا، ساسکاچوان، مونتانا و یوتا قرار دارد. تنها منطقه شناخته شده برای تولید آمولیت با کیفیت گوهری در مقادیر تجاری در امتداد رودخانه سنت مری در جنوب غربی آلبرتا قرار دارد، اما مقادیر کمی از آمولیت گوهری در مناطق دیگر یافت شده است.

فسیل‌های آمونیتی رنگین کمانی در بسیاری از رخنمون‌های سازند Bearpaw یافت می‌شوند، اما این فسیل‌ها اغلب در اثر هوازدگی بیش از حد آسیب می‌بینند که نمی‌توانند به عنوان مواد گوهری خوب مورد برش قرار گیرند. بهترین های آنها در حفاری های معدنکاری یافت می شود که در آن عمق آمولیت از هوازدگی محافظت می کند. برخی از آنها بدلیل نازک بودن یا ترک هنوز به تثبیت سازی نیاز دارند تا به عنوان یک گوهر استفاده شوند.

میزان تولید آمولیت در جهان

آمولیت یک گوهر کمیاب است. تمام تولیدات تجاری جهان از ناحیه کوچکی در امتداد رودخانه سنت مری در جنوب غربی آلبرتا در کانادا حاصل می شود. در آنجا، دو شرکت آمولیت را از لایه‌های نازک در سازند Bearpaw استخراج می‌کنند، جایی که فسیل‌های آمونیت در آن یافت می‌شود.

آنها تنها معادنی در جهان هستند که آمولیت با کیفیت جواهری تولید می کنند. این شرکت ها Aurora Amolite و Korite International هستند. بر اساس گزارش ها آنها 90٪ از عرضه جهانی آمولیت را تولید می کنند. بیشتر آمولیتی که تولید می کنند قبل از خروج از این شرکت ها به گوهرهایی تراش خورده آماده می شود. در نتیجه، مقدار بسیار کمی به صورت خام وارد بازار گوهرتراش ها می شود.

ارزیابی اندازه منبع آمولیت آلبرتا دشوار است. جستجوی رخنمون ها اطلاعات قابل اعتمادی به دست نمی دهد، زیرا هوازدگی بسیاری از آمولیت اصلی را از بین برده و تغییر داده است. مناطق تولیدی در سازند Bearpaw تنها چند فوت ضخامت دارند و مواد باکیفیت در فسیل‌های درشت متمرکز شده‌اند. این امر حفاری را به یک روش اکتشافی بی اثر تبدیل می کند.

در مناطقی که پتانسیل مواد با کیفیت گوهری وجود دارد، سازند Bearpaw معمولا در حال فرورفتن است. این امر استخراج را به یک منطقه نازک بین رخنمون و جایی که روباره بیش از حد ضخیم برای استخراج سودآور است محدود می کند.

تراش و نگهداری

با کیفیت ترین نمونه ها معمولاً به شکل های آزاد بریده می شود تا نگین هایی با حداکثر وزن قیراط تولید شود. اینها در جواهرات طراحان استفاده می شود. سایر گریدهای مواد برای استفاده در جواهرات تجاری به اشکال استاندارد برش داده می شوند.

هنگامی که سنگ های سرهم شده دارای یک پوشش شفاف هستند، معمولاً دارای حداقل مقدار گنبدی برای ارائه بهترین نمای از آمولیت زیر آن است. تعداد کمی از آنها ممکن است دارای رویه شفافی با تراش فست باشند. سنگ‌های بدون روکش در گوشواره‌ها، سنجاق سینه و آویزهایی که احتمال ساییدگی و ضربه کمتری دارند، بهتر است استفاده شود.

این به این دلیل است که این گوهر سختی پایین 3.5 دارد یعنی می تواند به راحتی خراشیده شود ، نرم و شکننده است و می تواند در اثر ضربه شکسته شود. حرارت، اسید، عطر و اسپری مو می تواند به آن آسیب برساند. به شدت توصیه می شود که فقط از یک پارچه مرطوب، نرم و غیر ساینده برای تمیز کردن آن استفاده کنید.