جدول ضریب شکست نور سنگهای قیمتی

ضریب شکست نور (Refractive Index) با نماد RI یکی از فاکتور های بسیار مهم در شناخت گوهر سنگ ها است زیرا هر گوهر سنگ ضریب شکست مربوط به خود را داراست. سنگهایی با ضریب شکست بیشتر، تمایل به درخشندگی و انعکاس بیشتر نور به چشم ما دارند. همانطور که در جدول نیز مشاهده میکنید برای الماس، شاخص برلیانسی آن سبب شده نسبت به گوهرسنگهای دیگر ارزشمند تر شود. قبل از دیدن جدول ضریب شکست نور کانی ها و سنگهای قیمتی لازم است با تعریف و برخی اصطلاحات آشنا شیوید:

ضریب شکست نور چیست؟

محاسبه ضریب شکست نور
در این تصویر تک انکساری نور در الماس که یک کانی ایزوتروپیک هست نمایش داده شده و با فرمول محاسبه ضریب شکست نور محاسبه شده است.

ضریب شکست نور در واقع بررسی سرعت نور در مایعات و جامدات و گاز ها بوده که عامل آن تغییر سرعت نور در محیط های مختلف است. در گوهرشناسی ضریب شکست نور در سنگ های قیمتی به دو روش ایمرسیون و رفرکتومتر سنجیده میشه.  نحوه محاسبه ضریب شکست نور بسیار ساده است. برای مثال سرعت نور در خلأ تقریبا ۳۰۰ هزار کیلومتر بر ثانیه است ولی سرعت نور در الماس چیزی در حدود ۱۲۵ هزار کیلومتر بر ثانیه است. با تقسیم سرعت نور در خلأ و سرعت نور در گوهر سنگ مورد نظر میتوان به شاخص ضریب شکست نور رسید: ۳۰۰÷۱۲۵=2.4 که این عدد همان ضریب شکست نور الماس چیزی در حدود ۲.۴۱۷ تا ۲.۴۱۹ است. اگر بخواهیم واضح تر تعریف ضریب شکست نور را بیان کنیم این مثال چاره گشاست: ضریب شکست نور در آبسکه ای درون یک ظرف بلورین بیندازید جایگاه دقیق سکه را علامت گذاری و سپس ظرف را با آب پر کنید. جایگاه دیده شدن سکه درون آب را علامت گذاری کنید. تغییر جایگاه سکه در واقع به علت تغییر سرعت نور در هوا نسبت به آب است.

دو شکستی یا ضریب شکست مضاعف (انکسار مضاعف) چیست؟

برخی کانی ها دو ضریب شکست نور (Double Refraction) دارند یا اصطلاحا دارای انکسار مضاعف (به انگلیسی: Birefringence) هستند. برخی کانی ها تک انکساری هستند. به طور کلی کانی ها به دو دسته تقسیم میشوند: 1- کانی های ایزوتروپیک (isotropic) کانی های ایزوتروپیک‌ آن دسته از کانی هایی هستند که از ساختار کریستالی همگرا و یکسانی برخودار بوده و نور در آنها با سرعت یکسان عبور می کند. عموم کانی هایی که تبلور ایزومتریک دارند از این جمله اند. کانی های ایزوتروپیک مانند الماس و اسپینل و… تک انکساری هستند. 2- کانی های غیر ایزوتروپیک (anisotropic)

ضریب انکسار مضاعف کلسیت
بلور کلسیت که دارای ضریب شکست مضاعف است . همانطور که میبینید نوشته پشت بلور به علت داشتن ویژگی اپتیکی دو شکستی بدین شکل دیده میشود و در حقیقت پرتو نور به محض ورود به کانی به دو پرتو نور با زاویه متفاوت انکسار یافته.

کانی های گوهری آنیزوتروپیک یا غیر ایزوتروپیک آن دسته از سنگ‌های قیمتی هستند که نور در هنگام عبور از آنها به دو بخش تقسیم شده و بازاویه ای متفاوت انتشار میابد. گوهرهای غیر ایزوتروپیک دارای دوشکستی (Double Refraction) که حداکثر اختلاف این دو شکستی را ضریب انکسار مضاعف یا بیرفرنژانس (Birefringence ) می‌نامند. اکثر کانی های گوهری دارای شکست مضاعف هستند. همانطور که مشاهده میفرمایید یک پرتو نور به محض ورود به کانی به دو پرتو نور با زاویه ی متفاوت انکسار یافته. کانی های آنیزوتروپیک موج حرکتی نور را در یک مسیر محدود ساخته و سپس از ورود سایر امواج جلوگیری می کنند. بنابراین نور به دو پرتو تقسیم میشود هر یک از این پرتو‌ها با زاویه مخصوص به خود در مسیرهای مختلفی انتشار می یابند. اگر اختلاف انکسار مضاعف از این کوچکتر باشند قابل محاسبه نیستند و یا اینکه با دستگاه های پیشرفته محاسبه میشوند پس به نوعی میتوان این گروه رو هم آنیزوتروپیک و هم ایزوتروپیک نامید.

جدول مقدار ضریب شکست نور 150 نوع کانی طبیعی

جدول ضریب شکست نور گوهر سنگها
  نام گوهر سنگ ضریب شکست نور انکسار مضاعف
هماتیت (Hematite) 2.940-3.220 0.287
سینابار (Cinnabar) 2.905-3.256 0.351
کوپریت (Cuprite) 2.849 ندارد
الماس (Diamond) 2.417-2.419 ندارد
اسفالریت (Sphalerite) 2.368-2.371 ندارد
کاسیتریت (Cassiterite) 1.997-2.098 0.096-0.098
شیلیت (Scheelite) 1.918-1.937 0.010-0.018
گارنت دمانتوئید (Demantoid Garnet) 1.88-1.94 ندارد
گارنت یوواروئیت (Uvarovite Garnet) 1.865 ندارد
اسفن یا تیتانیت (Sphene , Titanite) 1.843-2.110 0.100-0.192
زیرکن (Zircon) 1.810-2.024 0.002-0.059
سروزیت (Cerussite) 1.804-2.079 0.274
گارنت اسپسارتین (Spessartite Garnet) 1.790-1.820 ندارد
پینیت (Painite) 1.787-1.816 0.029
گارنت آلماندین (Almandine Garnet) 1.770-1.820 ندارد
یاقوت سرخ (Ruby) 1.762-1.778 0.008
یاقوت سرخ استار(Star Ruby) 1.762-1.778 0.008
یاقوت کبود (Sapphire) 1.762-1.778 0.008
یاقوت کبود استار (Star Sapphire) 1.762-1.778 0.008
گارنت مالی (Mali Garnet) 1.760-1.780 ندارد
بنیتوئیت (Benitoite) 1.757-1.804 0.047
الکساندریت (Alexandrite) 1.746-1.763 0.007-0.011
کریزوبریل (Chrysoberyl) 1.746-1.763 0.007-0.011
گارنت رودولیت (Rhodolite Garnet) 1.742-1.785 ندارد
گارنت تغییر رنگ دهنده (Color-Change Garnet) 1.742-1.780 ندارد
گارنت مالایا (Malaia Garnet) 1.742-1.780 ندارد
گارنت گروسولار (Grossular Garnet) 1.734-1.759 ندارد
گارنت ساواریت (Tsavorite Garnet) 1.734-1.759 ندارد
گارنت لوکو (Leuco Garnet) 1.734-1.759 ندارد
گارنت هسونیت (Hessonite Garnet) 1.730-1.757 ندارد
اپیدوت (Epidote) 1.729-1.768 0.015-0.049/td>
بستناسیت (Bastnasite) 1.720-1.820 0.100
آزوریت (Azurite) 1.720-1.848 0.108-0.110
گارنت پیروپ (Pyrope Garnet) 1.720-1.756 ندارد
تافئیت (Taaffeite) 1.719-1.730 0.004-0.009
رودونیت (Rhodonite) 1.716-1.752 0.010-0.014
اسپینل (Spinel) 1.712-1.782 ندارد
کیانیت (Kianite) 1.710-1.734 0.015-0.033
دیاسپور (Diaspore) 1.702-1.750 0.048
سرندیبیت (Serendibite) 1.701-1.743 0.005
ایدوکراز (Idocrase-Vesuvianite) 1.700-1.723 0.002-0.012
تانزانیت (Tanzanite) 1.691-1.700 0.009
زئوسیت (Zoisite) 1.691-1.700 0.009
دومورتیریت (Dumortierite) 1.678-1.689 0.015-0.037
سینهالیت (Sinhalite) 1.665-1.712 0.036-0.042
دیوپسید (Diopside) 1.664-1.730 0.024-0.031
کورنروپین (Kornerupine) 1.660-1.699 0.012-0.017
هیدنیت (Hiddenite) 1.660-1.681 0.014-0.016
کونزیت (Kunzite) 1.660-1.681 0.014-0.016
اسپودمن (Spodumene) 1.660-1.681 0.014-0.016
آکسینیت (Axinite) 1.656-1.704 0.010-0.012
مالاکیت (Malachite) 1.666-1.909 0.254
سیلیمانیت (Sillimanite) 1.655-1.684 0.014-0.021
یشم جادئیت (Jadeite) 1.652-1.688 0.020
پریدوت یا زبرجد (Peridot) 1.650-1.703 0.036-0.038
انستاتیت (Enstatite) 1.650-1.680 0.009-0.012
اوکلاز (Euclase) 1.650-1.677 0.019-0.025
فناکیت (Phenakite) 1.650-1.670 0.016
دیوپتاز (Dioptase) 1.644-1.709 0.051-0.053
شبق (Jet) 1.640-1.680 ندارد
ژرمژوئیت (Jeremejevite) 1.637-1.653 0.007-0.013
باریت (Barite) 1.636-1.648 0.012
دنبوریت (Danburite) 1.630-1.636 0.006-0.008
کلینوهومیت (Clinohumite) 1.629-1.674 0.028-0.041
آپاتیت (Apatite) 1.628-1.649 0.002-0.006
آندالوزیت (Andalusite) 1.627-1.649 0.007-0.013
اسمیت زونیت (Smithsonite) 1.621-1.849 0.228
داتولیت (Datolite) 1.621-1.675 0.040-0.060
سلستین (Celestine) 1.619-1.635 0.010-0.012
تورمالین (Tourmaline) 1.614-1.666 0.014-0.032
اکتینولیت (Actinolite) 1.614-1.653 0.020-0.025
همی مورفیت (Hemimorphite) 1.614-1.638 0.022
پرهنیت (Prehnite) 1.611-1.669 0.021-0.039
گاسپیت (Gaspeite) 1.610-1.810 0.22
فیروزه (Turquoise) 1.610-1.650 0.040
توپاز (Topaz) 1.609-1.643 0.009-0.016
سوژیلیت (Sugilite) 1.607-1.611 0.001-0.004
سنگ برزیل (Brazilianite) 1.602-1.623 0.019-0.021
پزوتایت (Pezzottaite) 1.601-1.620 0.008-0.011
رودوکروزیت (Rhodochrosite) 1.600-1.820 0.208-0.220
نفریت (Nephrite) 1.600-1.627 0.027
لاریمار (Larimar) 1.595-1.645 1.595-1.645
یودالیت (Eudialyte) 1.591-1.633 0.003-0.010
گرندیدیریت (Grandidierite) 1.590-1.623 0.033
هولیت (Howlite) 1.586-1.605 0.019
آمبلیگوینت (Amblygonite) 1.578-1.646 0.024-0.030
زمرد (Emerald) 1.565-1.602 0.005
آکوامارین (Aquamarine) 1.565-1.602 0.005
مورگانیت (Morganite) 1.562-1.605 0.004-0.010
گوشنیت (Goshnite) 1.562-1.605 0.004-0.010
بریل طلایی (Golden Beryl) 1.562-1.605 0.004-0.010
بریل قرمز یا بیکسبیت (Bixbite) 1.562-1.605 0.004-0.010
لابرادوریت (Labradorite) 1.559-1.570 0.008-0.010
همبرگیت (Hambergite) 1.553-1.628 0.072
چاروئیت (Charoite) 1.550-1.561 0.004-0.009
آمیتیست (Amethyst) 1.544-1.553 0.009
آونتورین (Aventurine) 1.544-1.553 0.009
آمیترین (Ametrine) 1.544-1.553 0.009
سیترین (Citrine) 1.544-1.553 0.009
کالسدون سیلیکای جواهری (Gem Silica) 1.544-1.553 0.009
بلور کوارتز یا دُر (Crystal Quartz) 1.544-1.553 0.009
رز کوارتز (Rose Quartz) 1.544-1.553 0.009
کوارتز دودی (Smoky Quartz) 1.544-1.553 0.009
آندزین (Andesine) 1.543-1.551 0.009
آیولیت (Iolite) 1.542-1.578 0.008-0.012
اسکاپولیت (Scapolite) 1.540-1.579 0.009-0.037
جاسپر (Jasper) 1.54 ندارد
کهربا (Amber) 1.539-1.545 ندارد
اولیگوکلاز (Oligoclase) 1.538-1.550 0.007-0.013
آراگونیت (Aragonite) 1.530-1.685 0.155
ویلیامزیت (Williamsite) 1.530-1.575 0.001-0.002
عقیق (Agate) 1.530-1.540 0.004-0.009
سنگ خون (Bloodstone) 1.530-1.540 0.004-0.009
کلسدونی (Chalcedony) 1.530-1.540 0.004-0.009
کلسدونی سبز (Chrome Chalcedony) 1.530-1.540 0.004-0.009
کارنلین (Carnelian) 1.530-1.540 0.004-0.009
کریزوپراز (Chrysoprase) 1.530-1.540 0.004-0.009
اونیکس (Onyx) 1.530-1.540 0.004-0.009
لپیدولیت (Lepidolite) 1.525-1.587 0.013
سنگ خورشید (Sunstone) 1.525-1.548 0.010
آمازونیت (Amazonite) 1.522-1.530 0.008
مروارید (Pearl) 1.52-1.69 0.158
آمولیت (Ammolite) 1.52-1.68 0.155
ارتوکلاز (Orthoclase) 1.518-1.530 0.008
مون استون (Moonstone) 1.518-1.528 0.008
کارلتونیت (Carletonite) 1.517-1.521 0.004
پودرتیت (Poudretteite) 1.511-1.532 0.021
پتالیت (Petalite) 1.502-1.518 0.012-0.017
لاجورد (Lapis lazuli) 1.50 ندارد
هوینیت (Hauynite) 1.498-1.510 ندارد
الکزیت (Ulexite) 1.491-1.520 0.029
کلسیت (Calcite) 1.486-1.658 0.172
سنگ مرجان یا کُرال (Coral) 1.486-1.658 0.160-0.172
مولداویت (Moldavite) 1.48-1.54 ندارد
هکمنیت (Hackmanite) 1.48 ندارد
سودالیت (Sodalite) 1.48 ندارد
کریزوکولا (Chrysocolla) 1.46-1.57 0.023-0.040
اوبسیدین (Obsidian) 1.45-1.55 ندارد
فلوریت (Flourite) 1.434 ندارد
اوپال (Opal) 1.37-1.52 ندارد

12 دیدگاه برای “جدول ضریب شکست نور سنگهای قیمتی

  1. ali گفته:

    سلام استاد کرمی. وقت بخیر و دست مریزاد…
    مقاله های خوب و اطلاعات کاملی راجع به شناخت و شناسایی گوهرها و گوهرسنگها نوشتید که طیفهای مختلفی از علاقه مندان و مردم در زمینه های متفاوت و مربوط به گوهر سنگ و جواهرات رو جلب میکنه …
    به خاطر زحماتتون ممنونم…
    دیگه اینکه سوال از خدمتتون داشتم که قیمت سنگ لاریمار راف و نیز برش خورده، نیمه شفاف (نیمه مات) تا مات، چه قیمتی در بازار دارند؟
    و علیرغم اینکه لاریمار سنگ کمیابی هست، آیا سنگهای لاریمارِ معمولا تراش خورده در اندازه های تا چند گرم که در برخی سایتها و فروشگاه های اینترنتی با قیمتهایی در حدود ۱۰۰ تا چندصدهزار تومان به فروش میرسند، اصل و واقعی و طبیعی هستند؟
    دیگه اینکه میشه بفرمایید قیمت آزمایش شناسایی و آنالیز گوهرسنگها و صدور شناسنامه چقدر هزینه داره؟
    آیا این نرخ برای همه انواع گوهرسنگها و گوهرها، در هر اندازه ای (حجم و وزن برای یک گوهرسنگ)، راف یا برش خورده، ثابته یا متفاوت؟
    پایدار باشید و خدا قوت…

    • حسن کرمی گفته:

      سلام لاریمار بسته به کیفیتشه. اینایی که می بینید صد هزار تومن، کیفیتشون پایینه و تراش خوردشون هم غالبا هم با نوعی روغن بهسازی میشن. لاریمارهای باکیفیتی هم هست که قیمت‌هایی در حد 20-50 دلار یا بیشتر دارن که کیفیت رنگ زنده و بافت شبکه ای دارن.
      هزینه آزمایشگاه ها متفاوته و باید با لابراتوار تماس بگیرید. معمولا بر اساس وزن و نوع گوهر متفاوته.

      • ali گفته:

        ممنون برای جواب و وقتی که می‌گذارید…
        منظورتون از ۲۰ تا ۵۰ دلار، برای هر قیراط، گرم یا برای یک نگین تراش خورده است؟
        در مورد لاریمار نیمه شفاف چطور؟ آیا قیمت اون هم همین طوره؟
        سنگهای راف که طیف رنگشون بیشتر به سبز متمایله ارزش شون چطوره؟

        • حسن کرمی گفته:

          نه برای یه قطعه نگین درشت آویزی مثلا. یا یه تکه راف اندازه نصف کف دست. در کل لاریمار نیمه شفافه.. بافت و رنگ و اینکه بدون ترک باشه رو قیمتش تاثیر داره. یه سرچ بزنید سایتای خارجی قیمتای متفاوتی خواهید دید. در مورد سنگهای سبز که میگید باید ماهیت اول مشخص بشه بعد بحث قیمت.

  2. ليلا گفته:

    سلام آيا يك گوهر شناسنامه بايد ضريب شكست و سختي و وزن مخصوص سنگها را از بر باشد؟

    • حسن کرمی گفته:

      خیر، وقتی جدولش هست نیازی نیست. با این حال رنج حدودی چند سنگ معروف و متداول رو بدونید بهتره.

  3. پوریا گفته:

    سلام من ی سنگ پیدا کردم که نور بهش میزنم روشن میشه و نور ازش عبور میکنه کمی، ایا میتونه با ارزش باشه؟

    • سنگ شناس گفته:

      درود ، خیلی از سنگای بی ارزش نیز نور رو عبور میدن. از سلنیت بگیر تا عقیق و کلسیت و کوارتز..

  4. فرزان گفته:

    سوال: اگر لازمه‌ی شکست نور تغییر سرعت نور به واسطه ورود به یک محیط چگالتر مثل آب یا الماس است، پس چرا در جدول شما سنگهای غیر شفاف (مثل عقیق و یشم و کورال و اپال و …) هم دارای رفرکت هستند؟ چگونه ممکن است شکست نوری که وارد مواد غیر شفاف میشود را اندازه‌گیری کرد؟

    • حسن کرمی گفته:

      سلام، عقیق، کورال، یشم.. اینا از شفافیت نیمه مات تا اوپاک(جسمی که نور رو کلا عبور نمیده) وجود دارن. شما تا بحال نور چراغ رو به عقیق نزدید؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *