اوکلاز (Euclase) : گوهری کمیاب و به همان اندازه زیبا

اوکلاز (Euclase) یک کانی بسیار کمیاب با زیبایی و جذابیت استثنایی است که نمونه های گوهری آن فقط در چند نقطه از جهان از جمله برزیل و زیمبابوه (به‌ندرت) و کلمبیا یافت می شود. اوکلاز اغلب بی رنگ تا آبی کم رنگ یا سبز کم رنگ است، اما رنگ ها می توانند از آبی تا سبز آبی، سبز، زرد، سفید، بی رنگ و به ندرت بنفش تا صورتی و صورتی-نارنجی متغیر باشند. این رنگها وقتی با شفافیت خیره کننده این سنگ ترکیب شود ، چشم هر بیننده ای را محسور می سازد.

به جرات می توان گفت که اکثر زمین شناسان هرگز آگاهانه در فیلدهای میدانی با اوکلاز مواجه نشده اند. این کانی کمیاب است، آنها انتظار دیدن آن را ندارند، معمولاً در مقادیر کم وجود دارد و از آنجایی که بیشتر اوکلازها بی رنگ تا سفید هستند، به راحتی نادیده گرفته می شوند.

تاریخچه

اولین نمونه های اوکلاز کشف شده در سال 1785 از برزیل آمدند. جوزف دامبی، طبیعت شناس فرانسوی، آنها را در سال 1785 به اروپا آورد، جایی که رنه جاست هاوی، کانی شناس مشهور فرانسوی، انواع جدید گوهری را مورد مطالعه قرار داد.

هاوی اولین کسی بود که اوکلاز را در مقاله خود به نام Euclase در سال 1792 توصیف و نامگذاری کرد. در همان موقع ، گزارش هایی در مورد اوکلاز کشف شده در نزدیکی کوه های اورال روسیه در نزدیکی منطقه اورنبرگ ظاهر شد. نزدیک به 200 سال بعد در سال 1962، سازمان آزمایشگاه های شیمیایی دولتی یافته های اولین اوکلاز را در استرالیا منتشر کرد.

ویژگی های گوهرشناسی اوکلاز

اوکلاز یک کانی نادر سیلیکات هیدروکسید آلومینیوم بریلیم است که در سیستم مونوکلینیک متبلور می شود. دارای ترکیب شیمیایی BeAlSiO4 (OH) است. اگرچه اوکلاز سختی 7.5 دارد، اما یک گوهر آسیب پذیر و شکننده است. نام “اکلاس” از کلمات یونانی eu و klasis گرفته شده است که در هردو به معنای “شکستگی خوب” هستند. این سنگ با رخ کامل با درخشش مرواریدی بر روی سطوح کلیواژ می شکند.

اوکلاز وقتی در بلورهای به خوبی رشد یافته دیده شود می تواند به راحتی شناسایی شود. اغلب به صورت بلورهای منشوری مخطط رخ می دهد. همچنین به صورت کریستال های اسکنه ای شکل ، چمباتمه ای و کمی مونوکلینیک همراه با خطوط ایجاد می شود.

تشخیص اوکلاز

بیشتر اوکلاز ها رنگ خود را از عنصر کم مقدار آهن دریافت می کنند. با این حال، برخی از اوکلازها از کلمبیا رنگ آبی مایل به سبز خود را از عنصر کم مقدار کروم دریافت می کنند. این سنگ ها در زیر فیلتر چلسی قرمز به نظر می رسند. گاهی اوقات فلورسانس ضعیف در مواد با رنگ پررنگ تر، قرمز در LW-UV و زرد در SW-UV نشان می دهد.

لابراتوار gia در توکیو ، در سال 2021 اوکلاز صورتی کمیاب را از زیمبابوه بررسی کرده بود که احتمالا عامل رنگ آن منگنز بود. رنگهای آبی و سبز ممکن است در اثر بهسازی تابشی روی سنگ های بی رنگ ایجاد شود.

اینکلوژن های رایج در اوکلاز کوارتز و براوویت پیریت مانند هستند. ردپایی از ناخالصی ها مانند آهن و کروم می تواند منطقه بندی رنگ را ایجاد کند.

برخی از اوکلاز های کلمبیایی سبز-آبی با پهنه بندی رنگی شامل اینکلوژنهای سه فازی مایع، بخار و هالیت هستند. نمونه اصلی که در سال 1996 مورد مطالعه قرار گرفت، دارای میان بالایی ناخالصی ژرمانیوم نیز بود.

اوکلاز شفاف برزیلی که در سال 1980 مورد مطالعه قرار گرفت، اینکلوژن های جالبی از صفحات هماتیت، نیدل های روتایل، کریستال‌های آپاتیت و دانه‌های زیرکون را نشان داد.

اوکلاز بی رنگ دیگری از برزیل که در سال 2021 مورد مطالعه قرار گرفت، کریستال های سوزنی مانند، الیاف سفید تا قرمز مایل به قهوه ای معلق و سیال قهوه ای با حباب گاز در داخل یک حفره کوچک و استوانه ای را نشان داد. کارشناسان مطمئن نیستند که این موارد از چه چیزی تشکیل شده است.

گوهرسنگی برای کلکسیونرها

اوکلاز بیشتر به دلیل کریستال های منشوری با خطوط برجسته و رنگ آبی زیبا با رنگ روشن شناخته شده است. نمونه های کریستالی جذاب توسط کلکسیونرهای گوهرسنگ مورد توجه قرار می گیرند. نمونه هایی با رنگ آبی عالی و شفافیت بالا اغلب به صورت جواهری برای کلکسیونرهای سنگهای قیمتی تراش داده می شود.

کلکسیونرهای گوهرسنگ در سال 2018 با دیدن یک نمونه خوش رنگ به هیجان آمدند، زمانی که اکلاز نارنجی-صورتی مانند پادپارادشا در برزیل کشف شد. با اینحال علی رغم درخواست زیاد، ذخایر به اندازه کافی برای برآورده کردن تقاضا وجود نداشت.

کریستال‌های اوکلاز معمولاً در اندازه‌های کوچک، حدود 1 اینچ برای نمونه های بی‌رنگ دیده می‌شوند. بیشتر اوکلاز ها، در واقع بی‌رنگ هستند. نمونه های با رنگ‌های پررنگ بسیار نادر است. سنگ‌های آبی و سبز بیش از 2 تا 3 قیراط کمیاب هستند. برخی از کریستال‌های بنفش برزیلی بر اساس گزارش‌ها می‌توانند سنگ‌های تراش خورده ای تا 10 قیراط تولید کنند.

نگین های بی رنگ بالای 5-6 قیراط نیز کمیاب هستند، اگرچه سنگ هایی تا حدود 20 قیراط تراشیده شده اند. گوهرهایی که بیش از 50 قیراط گزارش شده اند، از نمونه های موزه ای هستند. به عنوان مثال در موسسه اسمیتسونیان (واشنگتن، دی سی) نمونه هایی شامل: 144 (سبز لیمویی، برزیل); 48.7 (سبز): 12.5 سبز، برزیل; 8.9 (زرد، برزیل)؛ 3.7 (سبز آبی، برزیل) دارد.

آیا اوکلاز سنگی مناسب جواهرات است؟

اوکلاز بی رنگ ممکن است خیلی جذاب به نظر نرسد، اما گوهرهای تراش فست می توانند درخشندگی استثنایی داشته باشند. اوکلازهای رنگی آبی یا سبز ارزشمند هستند و توسط کلکسیونرهای جواهرات کمیاب خریداری می شوند. بنفش کمیاب ترین و ایده آل ترین رنگ است.

با سختی بین 6.5 تا 7.5، اوکلاز ها سنگ های جواهری خوبی را می سازند، اما چالش هایی را برای گوهرتراشان فست ایجاد می کنند. رخ کامل آنها در یک جهت، برش را کمی مشکل می کند. جواهرسازان همچنین باید این سنگ را با احتیاط روی کار سوار کنند، به خصوص در انگشتر، تا از وارد کردن فشار به سطح رخ آن جلوگیری کنند.

نحوه تشکیل

اغلب، زمانی که کانی های بریل از طریق جایگزینی هیدروترمال تجزیه می شوند، اوکلاز در پگماتیت های گرانیتی تشکیل می شود. آب داغ حاوی عناصر دیگر، ترکیب بریل را تجزیه می کند. عناصر شکسته شده با سرد شدن به اوکلاز تبدیل می شوند.

در کوه های مرتفع (آلپ)، اوکلاز به طور مشابه در رگه های گرمابی، اما در دماهای پایین تر تشکیل می شود. گاهی اوقات، این کانی در گل و لای رسوبی به نام شیل سیاه در دمای متوسط تشکیل می شود. اوکلاز فیبری یا توده ای در شیست ها یا فیلیت ها (سنگ دگرگونی که به صورت شیل شروع شده است) تشکیل می شود.

معادن

به طور رسمی اوکلاز برای اولین بار در ناحیه اورنبورگ در کوه‌های اورال روسیه گزارش شد، جایی که با سایر مواد گوهری و طلا در شن‌های رودخانه‌ای یافت می‌شود.
مهمترین منبع امروزی اوکلاز با کیفیت گوهری از Ouro Preto در منطقه میناس گرایس Minas Gerais برزیل است. در نواحی راف گوهری باکیفیت در حد کریستال های خوب تا طول حدود 6 سانتی متر تولید می کند. ناحیه Santana de Encoberto اوکلازهایی با انکسار دوگانه بالا دارد و بلورهایی با اینکلوژنهای آپاتیت، هماتیت، روتیل و زیرکون دارند. همچنین BoaVista بلورهای قابل تراش را تولید می کند.

میامی، زیمبابوه کریستال‌های قابل تراش را در سایه‌هایی از رنگ آبی کبالتی قوی تولید می‌کند که برخی شبیه یاقوت‌های کبود باکیفیت هستند. موارد دیگر قابل توجه اوکلاز عبارتند از: استرالیا، اتریش، چین، کلمبیا، کلرادو (ایالات متحده آمریکا)، آلمان می باشد.