بهسازی سنگهای قیمتی، گوهر شناسی و سنگ شناسی
انواع روش های بهسازی سنگ توپاز
توپاز عموما با سه روش کوتینگ و پرتو تابانی و حرارت دهی بهسازی میشود. کوتینگ به معنای پوشش هست که با قرار گرفتن نمونه در مایع مخصوص کوتینگ میتوان به هر رنگی دست یافت. همانطور که در تصویر مشاهده میفرمایید بهسازی توپاز رو با سه روش کوتینگ و پرتو تابانی و ترکیب پرتو تابانی و حرارت دهی نشان داده شده است. البته باید توجه داشت در حالت پرتوتابانی، باید استانداردهای لازم رعایت شوند. پرتوتابی باعث فعال شدن بعضی از پیگمنت ها و فازهای داخلی کانی ها شده و جواهراتی که در معرض پرتوتابی نوترونی قرار گرفته اند می توانند تا یک دوره زمانی این آثار را در خود داشته باشند. سنگهای بهسازی شده با تابش گاما نمی توانند رادیواکتیویته باشند. سنگهای بهسازی شده با پرتوتابی الکترونی معمولا باید یک دوره بعد از خروج از رآکتور نگهداری شوند تا جهت استفاده مطمن شوند مثلاً برای توپاز چند ماه طول می کشد. در این میان سنگهای بهسازی شده با فرایند نوترونی خطرناک تر هستند و از بین رفتن ای اثرات چندین ماه ۱۲ تا ۲۴ ماه طول می کشد. 
در کوتینگ طیف رنگی نامحدود است ولی برای روش حرارت دهی تنها به رنگ های صورتی تا قرمز و زرد میتوان دست یافت. در پرتو تابانی طیف رنگ آبی و صورتی حاصل میشود، پس اگر از پرتو تابانی حرارت دهی انجام شود رنگ آبی بدست می آید. در تصویر زیر رنگ های به دست آمد در نتیجه ی حرارت دهی نشان داده شده است.
روش بهسازی توپاز به روش کوتینگ
روش بهسازی کوتینگ باید بعد از تراش و پولیش انجام بشود. کوتینگ دو روش دارد: کوتینگ سرد و کوتینگ گرم. برای کوتینگ گرم، حرارت دهی پس از قرار گیری در مایع کوتینگ لازمست. دمای لازم از ۸۰ درجه تا ۴۰۰ درجه بسته به دستور العمل مایع کوتینگ متغیر است زمان حرارت دهی هم همینطور. در روش کوتینگ سرد حرارت دهی لازم نیست و پس از پاشیده شدن برروی سطح مورد نظر در هوای آزاد قرار میگیرد تا خودبخود خشک شود البته روش دیگری هم موجود است. البته روش دیگری هم وجود دارد. روش CVD یا رسوب دهی بخارات شیمیایی نیز جزء فرآیند کوتینگ به حساب می آید. روش cvd یا رسوب دهی بخارات شیمیایی نیز جزء فرآیند کوتینگ به حساب می آید.
توپاز های Mystic همان توپاز های بیرنگ هستند که به روش رسوب دهی کوتینگ بخار اکسید تیتانیوم بر سطح توپاز ایجاد میشوند. از طریق کوتینگ هر رنگی رو میشه بدست آورد. البته ضعف روش بهسازی توپاز به روش کوتینگ این است که خیلی راحت قابل تشخیص و فقط یک لایه نازک روی سنگ بوده.
روش بهسازی سنگ توپاز به روش حرارت دهی
فرآیند هیت کردن توپاز کمی پیچیده تر از هیت کردن یاقوت ها است. به علت اینکه توپاز مقاومت کروندوم را در برابر حرارت دهی ندارد از این رو بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ درجه حرارت دهی می شود. بهترین رنگ ها از ۴۵۰ تا ۵۰۰ درجه حاصل می شوند. هرچه حرارت بیشتر باشد رنگ تیره تر خواهد بود. مدت زمان حرارت دهی نیز از ۱ تا ۸ ساعت متغیر است. بهترین رنگ ها در مدت ۳ ساعت حرارت دهی حاصل می شوند. به این ترتیب که در یک ساعت اول دما باید تدریجا و بسیار آرام بالا برود و طوری زمان بندی شود تا در طول یک ساعت، دمای مرکز کوره به ۴۵۰ تا ۵۰۰ درجه برسد و به مدت یک ساعت این دما بدون کم و زیاد شدن حفظ شود (یک ساعت دوم). در یکساعت سوم دما تدریجا پایین بیاید تا شوک حرارتی به توپاز وارد نشود. فرآیند خنک کردن هم باید همراه با حرارت دهی باشد. تذکر: قبل از شروع بهسازی توپاز، نمونه ها را (راف یا نگین) از نظر رنگ، تفکیک کنید و بعد اقدام به بهسازی نمایید.
سوالات متداول درباره بهسازی سنگ توپاز به روش حرارت دهی:
- 1. روش هیت کردن برای ایجاد رنگ صورتی به بی رنگ بود؟ خیر برعکس، تغییر توپاز بیرنگ به صورتی
- 2. منظور از امپریال چیست؟ توپاز زرد
- 3. حرارت غیرمستقیم باشد؟ بله، روش حرارت دهی با کوره های القایی یا سنتی که در گذشته توضیح داده شد. سایز سیلندرها هم نباید کوچک باشند تا به توپاز شوک وارد شود.
- 4. رنگ ثابت خواهد ماند؟ بله کامال ثابت می ماند
- 5. راف باید بهسازی شود یا نگین؟ هر دو قابل بهسازی هستند ولی اگر دما کنترل شده باشد نمونه های تراش خورده بهتر هستند.
سلام توپاز اصل رو از کجا میشه تهیه کرد
سلام تو فروشگاه سایت موجوده
درود
استاد کرمی ،ایا روش کوتینگ بر اثر خراش یا شستشو با مواد شوینده می تونه تاثیر بزاره روی نگین؟
سپاسگزارم
بله
سلام
بنده یک سنگ توپاز صورتی کم رنگ گرفتم
آیا این رنگ”صورتی خیلی کم رنگ” حاصل از فناوری کوتینگ انجام شده؟
آیا هیت کردن همان روش کوتینگ است و فقط رنگ لایه سطحی سنگ تغییر میدهد؟
توپاز صورتی کمرنگ با ارزشتر است یا توپاز آبی تیره؟
ممنون از شما استاد ارجمند
ببینید توپاز صورتی خیلی خیلی کمیاب هست در طبیعت و بدیهیه که خیلی قیمتش بالاست و احتمالا کلکسیون دارها ازش دارن . به همین علت اونا رو بهسازی میکن و در بازار اونا رو با نام طبیعی میفروشن. اگر همسطح قیمت آبی خریدینش احتمالا همون بهسازی شده است
سلام، سوال دارم، از کجا بفهمم توپاز من تشعشعات نداره؟
سلام تست های اولیه برای تشخیصش وجود نداره و نیازمند بررسی های تخصصی هست. منتهی معمولا توپاز های رنگی و ارزون قیمت به همین روش بهسازی شدن. وگرنه یه ایمپریال توپاز صورتی طبیعی هر قیراطش میتونه تا هزار دلار هم باشه.