آزوریت چیست؟ تاریخچه ، خصوصیات و کاربرد آن

آزوریت (Azurite) یک کانی هیدروکسید کربنات مس با فرمول شیمیایی Cu3(CO3)2(OH)2 است. بیشتر به خاطر رنگ آبی تیره تا بنفش مایل به آبی معروف است. رنگ آبی که به نام «azure» شناخته می شود، مانند آسمان آبی نیلی سرشب است که اغلب در ارتفاعات بیابان ها و مناظر زمستانی دیده می شود. آزوریت کانی رایج و فراوانی نیست، اما زیباست و رنگ آبی آن جلب توجه می کند. هزاران سال است که توسط مردم در بسیاری از نقاط جهان استفاده می شود. مردم باستان از آن به عنوان سنگ معدن مس، رنگدانه، سنگ قیمتی و زینتی استفاده می کردند. امروزه نیز برای همه این اهداف استفاده می شود.

خصوصیات فیزیکی آزوریت

مهمترین شاخص تشخیص آزوریت متمایز بودن رنگ آبی تیره آن است که از عصر مس copper(II) می گیرد. همچنین یک کانی نرم با سختی موهس تنها 3.5 تا 4 است. حاوی مس است که رنگ آبی و وزن مخصوص 3.7 تا 3.9 را می دهد که برای یک کانی غیرفلزی فوق العاده بالا است. آزوریت یک کانی کربناته است و با اسید کلریدریک رقیق واکنش خفیفی ایجاد می کند و مایع آبی روشنی تولید می کند. آزوریت یک اثر خاکه با رنگ آبی روشن روی چینی بدون لعاب ایجاد می کند. آزوریت در مقایسه با مالاکیت در هوای آزاد ناپایدار است و اغلب به صورت سودومورف با مالاکیت جایگزین می شود. بیش از 45 فرم شناخته شده وجود دارد و بیش از 100 فرم شرح داده شده است.

جدول خصوصیات آزوریت
ترکیب شیمیایی	Cu3(CO3)2(OH)2
سیستم بلوری	مونوکلینیک
رنگ	آبی لاجوردی، آبی، آبی روشن، یا آبی پررنگ تیره؛ آبی روشن در نور عبوری
رنگ خاکه	آبی روشن
شفافیت	شفاف تا اوپک
رخ	نامشخص
شکستگی	صدفی
جلا	شیشه ای
ضریب شکست نور	1.720 – 1.850
اختلاف شکست مضاعف	0.108 – 0.110
سختی موس	3.5 – 4
وزن مخصوص	3.7 – 3.9
فلورسانس	ندارد

تاریخچه

نام آزوریت (Azurite) و آزور (azure) از ریشه زبان پارسی باستانی lazhward (لاژورد) به معنی “آبی” گرفته شده، جایکه لاجورد بدخشان (که در گذشته جزو ایران باستان بود) یافت می شد و همچنین این سنگ معروف به “سنگ آزور” است. در سال 1824 توسط فرانسوا سولپیس بئودنت نام به “آزوریت” تغییر یافت. آزوریت در دنیای باستان پیش از کلاسیک شناخته شده بود. در تاریخ طبیعی پلینی بزرگتر با نام یونانی kuanos (κυανός: “آبی پررنگ، ریشه انگلیسی Cyan) و نام لاتین caeruleum ذکر شده است. از زمان های قدیم، آبی بسیار عمیق و شفاف آزوریت با هوای کم رطوبت صحرا و آسمان زمستانی همراه بوده است. در مصر باستان به عنوان رنگدانه استفاده می شد که از معادن سینا به دست می آمد. نویسندگان باستانی بین النهرین از استفاده پودر آن و هاون مخصوص برای آسیاب کردن آن خبر می دهند. به نظر نمی رسد که در نقاشی های دیواری روم باستان استفاده شده باشد، اما نویسندگان رومی مطمئناً در مورد استفاده از آن به عنوان رنگدانه می دانستند. ادغام شیشه و آزوریت در بین النهرین باستان توسعه یافت.

نحوه تشکیل آزوریت

آزوریت یک کانی معدنی ثانویه است که معمولاً زمانی تشکیل می شود که آب های مملو از دی اکسید کربن به زمین سرازیر شده و با سنگ های مس زیرسطحی واکنش می دهند. اسید کربنیک این آب ها مقدار کمی مس موجود در سنگ معدن را حل می کند. مس محلول با آب حمل می شود تا زمانی که به یک محیط ژئوشیمیایی جدید برسد. این محیط جدید می تواند مکانی باشد که در آن شیمی یا دمای آب تغییر می کند یا تبخیر در آن رخ می دهد. اگر شرایط مناسب باشد، کانی آزوریت ممکن است تشکیل شود. اگر این شرایط برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، تجمع قابل توجهی از آزوریت ممکن است ایجاد شود. این اتفاق در بسیاری از نقاط جهان رخ داده است. ته‌نهشست آزوریت در فضاهای منافذ، شکاف ها و حفره های سنگ زیرسطحی رخ می دهد. آزوریت حاصل معمولاً توده ای یا ندولی است. در شرایط نادر، آزوریت به صورت رشد استالاکتیتیک و بوترووئیدی یافت می شود. کریستال های مونوکلینیک خوش فرم به ندرت یافت می شوند. اینها تنها در صورتی می توانند رخ دهند که آزوریت بدون محدودیت در یک ترک یا حفره رسوب کند و توسط کریستالیزاسیون بعدی یا حرکت سنگ مختل نشود.

آزوریت در کجا یافت می شود؟

آزوریت در شرایط زمین‌شناسی مشابه کانی خواهرش، مالاکیت، یافت می‌شود، اگرچه معمولاً فراوانی کمتری دارد. هر دو کانی به طور گسترده ای به عنوان کانی های سوپرژن مس، که در منطقه اکسید شده ذخایر سنگ مس تشکیل شده اند، وجود دارند. در اینجا آنها با کوپریت، مس بومی و مواد معدنی مختلف اکسید آهن مرتبط هستند. این کانی ها اغلب در یک مکان یافت می شوند و اغلب با یکدیگر رشد می کنند. ترکیب این دو به باهم ، سنگ آزورمالاکیت تولید می کند که در صورت کیفیت بالا می تواند به عنوان یک سنگ دامله زیبا استفاده شود.

نمونه های اعلای آن را می توان در بسیاری از مکان ها یافت. در میان بهترین نمونه‌ها در بیسبی، آریزونا و مکان‌های مجاور یافت می‌شود و شامل کلاسترهایی تجمعی از کریستال‌ها به طول چندین اینچ و دانه‌های کروی و گلسانه هایی به قطر 2 اینچ (51 میلی‌متر) است. بهترین کریستال ها، تا 10 اینچ (250 میلی متر) طول، در Tsumeb، نامیبیا یافت می شوند. ایالات متحده، آریزونا، نیومکزیکو و یوتا مکان های قابل توجهی برای یافتن آزوریت هستند. ذخایر مهم تری در فرانسه و نامیبیا یافت شده است. موارد قابل توجهی در مکزیک، شیلی، استرالیا، روسیه و مراکش ، ایران یافت شده است.

موارد استفاده از آزوریت

در حالی که آزوریت یک کانی معدنی بسیار فراوان نیست و به ندرت در ذخایری با حجم بزرگ یافت می شود، از آن به روش های مختلفی استفاده شده است. برخی از این موارد در زیر توضیح داده شده است.

اکتشاف و استخراج مس

زمین شناسان می دانند که آزوریت فراوان اغلب در سنگهای فوقانی ذخایر سنگ مس یافت می شود که آنها را قادر می سازد از آزوریت به عنوان یک کانی شاخص در جستجوی ذخایر مس زیرسطحی استفاده کنند. وجود آزوریت فراوان نشان دهنده امکان یافتن شکلی از سنگ معدن مس در زیر، در نزدیکی، یا تا یک گرادیان هیدرولیکی هم دوره یا باستانی است. آزوریت هزاران سال است که به عنوان سنگ معدن فلز مس استفاده می شود. مصریان باستان آن را در شبه جزیره سینا استخراج می کردند و برای تولید مس آن را ذوب می کردند. امروزه، ذخایر آزوریت به خودی خود معمولاً آنقدر بزرگ نیستند که ارزش افتتاح یک معدن مس را داشته باشند. در جایی که سایر سنگ‌های مس استخراج می‌شوند، آزوریت در صورتی که عیار کافی داشته باشد و استخراج آن آسان باشد، ممکن است برداشت شود.

جواهرات و سنگ های زینتی

آزوریت به راحتی تراش داده می شود و به شکل دامله، مهره، کنده کاری کوچک و زیور آلات شکل می گیرد. جلایی روشن را نیز ایجاد میکند. متأسفانه آزوریت مشکلاتی دارد که استفاده از آن در جواهرات را محدود می کند. بزرگترین نگرانی این واقعیت است که آزوریت دارای سختی موهس فقط 3.5 تا 4.0 است. همچنین شکننده است و می تواند در امتداد صفحات کلیواژ (رخ) بشکند. این عدم دوام باعث می شود در صورت استفاده در انگشتر، دستبند یا سایر زیورآلاتی که در معرض ساییدگی هستند، به راحتی آسیب ببیند.

رنگدانه های آزوریت

آزوریت در اوایل مصر باستان آسیاب و به عنوان رنگدانه در رنگ آبی استفاده می شد. با گذشت زمان، استفاده از آن بسیار رایج تر شد. در طول قرون وسطی و رنسانس، این کانی به همراه لاجورد ، مهم ترین رنگدانه آبی مورد استفاده در اروپا بودند. در نقاشی های قدیمی ، بسیاری از آزوریت ها به اشتباه برچسب لاجورد داشتند، اصطلاحی که برای بسیاری از رنگدانه های آبی به کار می رود. با بهبود تجزیه و تحلیل شیمیایی نقاشی های قرون وسطی، آزوریت به عنوان منبع اصلی بلوز مورد استفاده نقاشان قرون وسطی شناخته می شود.

لاجورد (رنگدانه اولترامارین) عمدتاً در قرون وسطی از افغانستان تهیه می شد، در حالی که آزوریت یک کانی معدنی رایج در اروپا در آن زمان بود. ذخایر قابل توجهی در نزدیکی لیون فرانسه پیدا شد. از قرن دوازدهم در زاکسن، در معادن نقره واقع در آنجا استخراج شد. جالب است بدانید رنگدانه اولترامارین در برابر حرارت مقاومت می کند، در حالی که آزوریت به اکسید مس سیاه تبدیل می شود. با این حال، حرارت ملایم آزوریت رنگدانه آبی تیره ای را ایجاد می کند که در تکنیک های نقاشی ژاپنی استفاده می شود. ساخت رنگدانه از آزوریت پرهزینه بود. در قرون وسطی استخراج معدن دشوار بود، حمل و نقل کند و سایش و پردازش کند و دشوار بود. رنگدانه آزوریت به تدریج جایگزین شد، از قرن هجدهم، زمانی که رنگدانه های دست ساز بشر مانند “آبی پروس” و “وردیتر آبی” اختراع شد. این رنگدانه های مصنوعی محصولات استاندارد شده با خواص یکنواخت هستند که آنها را در استفاده قابل انتظار می کند. همچنین تولید آنها هزینه کمتری دارد.

بسیاری از نقاشی‌های انجام شده در قرون وسطی، قبل از جایگزینی آزوریت با آبی پروس، زوال رنگ آبی را نشان می‌دهند. با گذشت زمان و قرار گرفتن در معرض جو و نور، آزوریت به آرامی به مالاکیت تبدیل می شود. بیشتر رنگدانه آزوریت آبی که در قرون وسطی استفاده می شد، اکنون نشانه های آشکاری از مالاکیت سبز را به عنوان یک محصول فرسایشی نشان می دهد. این یکی دیگر از دلایلی است که در حال حاضر به جای آزوریت از رنگدانه های ساخت بشر استفاده می شود. رنگدانه‌ها و رنگ‌های آزوریت امروزه هنوز در دسترس هستند و به راحتی یافت می‌شوند. اما عمدتاً توسط نقاشانی استفاده می شود که می خواهند از روش های تاریخی در کار خود استفاده کنند.

کلکسیونی

آزوریت در میان کلکسیونرهای معدنی محبوب است. آن‌ها بدنبال کریستال‌های مونوکلینیک آبی پررنگ، نمود بلوری ندولی با ساختارهای جالب و نمونه‌های بوتریوئیدی و استالاکتیتیک هستند. نمونه های عالی بسته به کیفیت و اندازه آنها می توانند صدها، هزاران یا ده ها هزار دلار بفروشند. ناپایداری آزوریت برای کلکسیونرها مشکل ساز است. در صورت قرار گرفتن در معرض گرما یا رطوبت بالا، سطوح نمونه شروع به هوازدگی به مالاکیت می کند. این امر بسته به شدت تغییر ظاهری کدر، محو یا سبز رنگ ایجاد می کند. نمونه‌های با ارزش بهتر است در کشوهای جمع‌آوری بسته نگهداری شوند، جایی که گردش هوا محدود، تاریکی و دمای خنک و پایدار وجود دارد.

نحوه نگهداری

آزوریت به آرامی می تواند فرسایش و سبب روشن تر و سبز شدن (مالاکیتی شدن) رنگ آبی تیره اش شود. جواهرات آزوریت را در تاریکی، دور از گرما و جایی که گردش هوا محدود است نگهداری کنید. این ممکن است در یک جعبه جواهرات یا کشو بسته باشد. تمیز کردن جواهرات آزوریت دشوار است. تمیز کردن ملایم با یک پارچه نرم مرطوب یا با آب خنک و صابون بهترین کار است. پاک کننده های ساینده یا تمیز کردن بیش از حد به سنگ آسیب می زند. تمیز کردن اولتراسونیک و بخار می تواند باعث آسیب شود. اگر زیورآلات حاوی آزوریت نیاز به تعمیر دارند، تعمیرات باید به گونه ای انجام شود که سنگ را داغ نکند. مواد معدنی هیدروکسید به گرما بسیار حساس هستند. گرما باعث سبز یا سیاه شدن آزوریت می شود.

بهسازی

آزوریت به ندرت برای افزایش رنگ آن بهسازی می شود. با این حال، اغلب با رزین ها و سایر موادی که راف را آغشته و تثبیت‌سازی می کنند، بهسازی می شود. بیشتر مواد ارزان قیمتی که به عنوان “آزوریت” فروخته می شود، کامپوزیت ساخته شده از آزوریت خرد شده در یک چسب رزین یا مواد دیگر است. اغلب کریزوکولا، مالاکیت یا سایر مواد معدنی با هم مخلوط می شوند. آزوریت ممکن است با Mrazekite (بسیار نادر) اشتباه گرفته شود. یک سنگ زینتی جالب که در نزدیکی مرز چین و پاکستان کشف شده است، اخیرا در بازار گوهرتراش ها ظاهر شده است. این سنگ یک گرانیت سفید با گوی هایی از آزوریت آبی روشن است که در میان سنگ پراکنده شده است. اکثر افرادی که آن را می بینند در ابتدا فکر می کنند که تقلبی است، اما می توان آن را برش داد کرد تا نواحی گرد آزوریت داخل آن آشکار شود و پراش اشعه ایکس آزوریت را نشان می دهد. این گرانیت آزوریت را معمولاً پس از دومین کوه مرتفع جهان “K2 granite” می نامند، زیرا این سنگ برای اولین بار در نزدیکی پایه کوه کشف شد.