کریزوکولا چیست؟ خصوصیات و تشخیص آن

یکی از گوهرسنگهایی که کمتر شناخته شده است و گاها با فیروزه اشتباه گرفته می شود کریزوکولا (Chrysocolla) است. اگرچه هر دو دارای ترکیبات مس هستند، با اینحال خواص فیزیکی و شیمیایی این دو کانی متفاوت است. در ادامه با بررسی ویژگی ها و انواع این سنگ بیشتر آشنا می شویم.

تاریخچه

نام کریزوکولا اولین بار توسط فیلسوفی به نام ثئوفراستوس در سال 315 قبل از میلاد استفاده شد که از واژه یونانی chrysos – “طلا” و kolla – “چسب” گرفته شده است ، کنایه از نام ماده ای که برای در جوش کاری طلا استفاده می‌شود. این اصطلاح از دوران باستان استفاده می شد تا اینکه در سال 1808 ، یک متخصص کانی شناسی و زمین شناس فرانسوی به نام بروچانت دو ویلیر آن را اصلاح کرد.

مشخصات فیزیکی

کریزوکولا به عنوان یک  سنگ معدن جزئی از مس ، درواقع یک کانی فیلوسیلیکات مس هیدراته است. کریزوکولا دارای رنگ آبی-سبز ، نرم و شکننده با سختی 2.5 تا 3.5 در مقیاس موهس است. به طور کلی، کریزوکولا آبی تیره برای استفاده در جواهرات بسیار نرم است، در حالی که کریزوکولا فیروزه ای، سبز و سبز آبی می تواند سختی نزدیک به 6 داشته باشد، مشابه فیروزه. کریزوکولا-کلسدونی (جم سیلیکا) یک شکل بسیار سیلیسی شده از کریزوکولا است که در رسوبات کوارتز تشکیل می شود و می تواند بسیار سخت باشد و به سختی 7 نزدیک شود. امروزه به دلیل تنوع رنگ و بافت کریزوکولا و ترکیبش همراه دیگر کانی ها نظیر مالاکیت و آزوریت و .. در زیورآلات به صورت تک و ترکیبی و به صورت دامله یا مهره دستبند یا تسبیح استفاده می شود. همچنین راف آن با فرم های ستونی یا بوتروئیدال برای کلکسیونرها محبوب است.

نحوه تشکیل

کریزوکولا یک کانی با منشأ ثانویه است که در مناطق اکسید شده ذخایر مس که ممکن است با مالاکیت یا فیروزه و کانی های ثانویه دیگر مخلوط باشد، وجود دارد. کانی های مرتبط کوارتز، لیمونیت، آزوریت، مالاکیت، کوپریت و سایر کانی های مس ثانویه هستند. جالب است بدانید ترکیبی ناهمگن از کانی های یاد شده وجود دارد که به نام شهر ایلات اسرائیل ، جایی که از زمان باستان استخراج می‌شده (معدن تمنع)، سنگ ایلات (Eilat Stone) نام گرفته که سنگ ملی اسرائیل است و «سنگ شاه سلیمان» نیز نامیده می شود. ساختار کریزوکولا مورد بحث قرار گرفته است، زیرا یک مطالعه طیف شناسی در سال 2006 نشان می دهد که ماده شناسایی شده به عنوان کریزوکولا ممکن است مخلوطی از اسپرتینیت هیدروکسید مس و کلسدونی باشد. اغلب به صورت توده‌های بوتریوئیدی شیشه‌ای یا گرد یا پوشش حبابی از کریستال‌های سوزنی شکل ریز یا دسته هایی از کریستال‌های فیبری و یا رگه های پر شده یافت می‌شود.

کریزوکولا به صورت کریپتوکریستالین تا پوسته ای و تجمعی بوتروئیدال آمورف یافت می شود. بلورهایی به صورت سوزنی نازک یا فیبری (سودومورلف) نادر هستند. کریزوکولای خالص دارای جنسی نرم و شکننده است . کریزوکولا اغلب در ماتریس کوارتز یافت می شود، در این صورت ممکن است خواص اپتیکی و فیزیکی به کوارتز نزدیکتر باشد.

معادن

غرب ایالات متحده، به ویژه آریزونا، نیومکزیکو، نوادا، یوتا، آیداهو. کاتانگا، جمهوری دموکراتیک کنگو. شیلی، اسرائیل، انگلیس، مکزیک، روسیه ، ایران.

انواع شکل های کریزوکولا

نوعی کریزوکولا پوشیده شده توسط ریز کریستال های کوارتز دروزی درخشان در پرو یافت می شود که “Drusy Chrysocolla” نامیده می شود و برای جواهرات بسیار محبوب است. انواع دیگر عبارتند از: Stellarite: نام تجاری برای مخلوط آبی روشن از کریزوکولا و کوارتز. Parrot-wing: مخلوطی از کریزوکولا و جاسپر با ظاهر سبز مایل به قهوه ای. کریزوکولا-کلسدونی (جم سیلیکا): که به صورت ژل مخلوط با سیلیس تشکیل می شود و به شکل کلسدونی کریزوکولا آبی تا سبز آبی سفت می شود، سنگ گووهری بسیار سخت و محبوبی است. البته این نوع از انواع کلسدونی سرشار از اینکلوژنهای کریزوکولا است و نه نوعی کریزوکولا.

سنگهای مشابه کریزوکولا و تشخیص آن

از نظر ظاهری ، کریزوکولا ممکن است با فیروزه بخصوص نوع فیروزه شهر بابک کرمان با بافت اقیانوسی اشتباه گرفته شود. اگرچه سختی کریزوکولا معمولا کمتر از فیروزه است با این حال اگر درصد ترکیبات سیلیسی در آن بالا باشد، این تست خطا می دهد و نیاز به بررسی های بیشتری نظیر وزن مخصوص و ضریب شکست و بافت شناسی است. در بحث شکنندگی نیز کریزوکولا نرم تر از فیروزه است.

واریسیت که در یزد نیز یافت می شود، می تواند یک گزینه مشابه باشد، اگرچه بافت تارعنکبوتی آن و همچنین رنگش معمولا سبز پر رنگ است و سختی آن از کریزوکولا (به جز نوع سیلیسی شده) بیشتر است. اسمیت زونیت نیز می تواند گزینه بدل کریزوکولا باشد، اما این سنگ گرانبها و کمیاب است و جدا از آن رنگش مقداری روشن تر و سختی آن بیشتر است.

نحوه نگهداری

لطفاً به طیف گسترده ای از سختی در این سنگ توجه کنید. یک سکه می تواند سنگ هایی با سختی 2 را خراش دهد، در حالی که نمونه های مخلوط شده با کوارتز می توانند سختی 7 داشته باشند. اگر از ترکیب سنگ خود مطمئن نیستید، آن را با احتیاط تمیز کرده و نگهداری کنید. از تمیز کردن مکانیکی مانند فرآیندهای بخار یا اولتراسونیک خودداری کنید. در عوض، از یک برس نرم، مواد شوینده ملایم و آب گرم برای تمیز کردن استفاده کنید. کریزوکلاهای خود را جدا از سنگ های دیگر نگهداری کنید (همانطور که با اوپال و مروارید رفتار می کنید) تا از خراش های تماسی جلوگیری کنید. یک آزمایشگاه گوهرشناسی حرفه ای می تواند خواص فیزیکی گوهر شما را بررسی کند و استفاده ایمن را توصیه کند.