تورمالین پارایبا (Paraíba tourmaline): گوهری گرانبها و کمیاب از خانواده تورمالین

تورمالین پارایبا (Paraíba tourmaline) که در سال 1989 در ایالت پارایبا برزیل کشف شد، یکی از ارزشمندترین سنگ های قیمتی جهان بشمار می رود. این گوهر کمیاب به دلیل داشتن رنگ های درخشان آبی نئونی تا سبز مشهور است. از زمان کشف آنها، قیمت این گوهر به طور مداوم افزایش یافته است. نادر بودن شرایط تشکیل آن از نظر زمین شناسی و استخراج پر زحمت، عرضه تورمالین پارایبا را پایین نگه می دارد. با این حال، تقاضا زیاد است و در حال افزایش است. 

رنگ تورمالین پارایبا

پارایبا نوع البائیت تورمالین حاوی مس (عامل رنگ آبی) است. این پدیده منحصر به فرد است زیرا مس در هیچ یک از انواع تورمالین عامل رنگساز نیست و معمولاً رنگ در تورمالین توسط آهن، منگنز، کروم و وانادیم ایجاد می شود. تورمالین پارایبا یک تورمالین آبی (آبی الکتریک، آبی نئون، آبی بنفش)، سبز مایل به آبی تا آبی مایل به سبز، سبز (یا سبز متمایل به زرد) است که دارای اشباع و رنگ متوسط تا بالا (نسبت به این نوع تورمالین) عمدتاً به دلیل وجود مس (Cu) و منگنز (Mn) با هر منشا جغرافیایی می باشد. بسته به غلظت و نسبت این دو عنصر موجود در گوهر، تورمالین سایه ها و اشباع های مختلفی می یابد. این تعریف که به طور گسترده در صنعت جواهر و در GIA پذیرفته شده است، به وضوح نه تنها ظاهر رنگ بلکه عناصر شیمیایی ایجاد کننده رنگ را نیز ذکر می کند.

آهن (Fe) همچنین می تواند باعث ایجاد رنگ آبی در تورمالین شود، مانند نوعی که معمولاً ایندیکولیت نامیده می شود. با این حال، مشخصه رنگ آبی روشن تورمالین پارایبا توسط مس (Cu) ایجاد می شود و به راحتی از شدت و طیف رنگهای آبی مرتبط با آهن (Fe) در ایندوکولیت فراتر می رود.

تاریخچه کشف و معادن

در سال 1989 تورمالین هایی با رنگ های استثنایی در ایالت پارایبا برزیل کشف شد. اعتبار کشف این گوهر خیره کننده به هیتور دیماس باربوسا و تیمش می رسد. تیم به رهبری آقای باربوسا، تپه‌های پارایبا را سال‌ها با هم به طور گسترده حفر کردند، با این باور تزلزل ناپذیر که چیزی منحصر به فرد و گرانبها را در زیر تپه‌ها خواهند یافت. وویلا، پس از پنج سال و نیم حفاری بی وقفه، چیزی را پیدا کردند که در سراسر جهان سر و صدا ایجاد کند – تورمالین خیره کننده Paraiba!

محققان دریافتند که این تورمالین های نوع البائیتی ، رنگ تند خود را از مس دریافت می کنند (سنگ ها همچنین حاوی منگنز و اغلب کمی بیسموت بودند). این سنگ ها هیجان زیادی ایجاد کردند و قیمت آنها به زودی از 20 هزار دلار به ازای هر قیراط گذشت. بلافاصله پس از کشف اولیه، تورمالین های مشابه در ایالت ریو گراند دو نورته برزیل، درست در شمال ایالت پارایبا، یافت شد.

کشف تورمالین های پارایبا منجر به فعالیت های دیوانه وار معدن در تپه Paraiba شد که تنها 400 متر طول، 200 متر عرض و 65 متر ارتفاع داشت. در ابتدا، ذخایر تورمالین زیادی توسط معدنچیان یافت شد. اما پنج سال پس از پیدا شدن سنگ های تورمالین پارایبا، معدنچیان به شانه زدن کل منطقه تپه ها ادامه دادند، اما چیزی پیدا نکردند. پس آیا این به معنای پایان داستان تورمالین Paraiba بود؟ اصلا!

در سال 2000، تورمالین های بیشتری نیز با رنگ مس در نیجریه کشف شد. به طور کلی، سنگ های قیمتی نیجریه مانند نمونه های برزیلی رنگ اشباع آنچنانی ندارند. با این حال، طیف رنگ ها همپوشانی داشتند. رنگ اغلب نمونه پارایباهای نیجریه توسط بهسازی حرارتی بهبود می یابد.

چند سال بعد، تورمالین های مس دار بیشتری این بار در موزامبیک کشف شد. آنها همچنین رنگ هایی شبیه به نمونه های برزیلی داشتند.

جنگ نام: تورمالین پارایبا یا تورمالین مس دار؟

نام آن از ایالت پارایبا برزیل، منبع اصلی آن گرفته شده است. تورمالین های Rio Grande Do Norte نیز پارایبا نامیده می شدند. اکتشافات بعدی سنگ های مشابه در نیجریه و موزامبیک باعث ایجاد اختلاف نظر در مورد استفاده از این نام شد. متأسفانه بلافاصله پس از کشف نمونه های نیجریه، بسیاری از این سنگ ها با سنگهای برزیلی مخلوط شدند. بنابراین، ایجاد تمایز بین سنگ های برزیلی و نیجریه ای پیچیده شد. کشف تورمالین های مس دار موزامبیک به دشواری آن اضافه کرد، اما معمولاً به آنها “تورمالین پارایبا از موزامبیک” می گفتند. جامعه گوهری تا حد زیادی پارایبا را به عنوان نام یک “نوع” می پذیرد. با این وجود، برخی از فروشندگان جواهرات ممکن است گوهرهایی را که از آفریقا به دست می‌آیند به‌عنوان تورمالین‌های «مس‌دار» یا «پارایبا-مانند» یاد کنند.

از نظر بصری، بهترین نمونه‌های نیجریه یا موزامبیک دارای رنگ‌هایی بودند که مانند نمونه‌های برزیل ، رنگ خوش رنگ Vivid بودند. همچنین، تفاوت‌های شیمیایی بین سنگ‌های این منابع به قدری ناچیز است که اغلب تعیین منشأ بدون آنالیز شیمیایی کمی با آزمایش‌های آزمایشگاهی پیشرفته، مانند طیف‌سنجی جرمی پلاسمای جفت شده القایی با لیزر (LA-ICP-MS) غیرممکن است.

در سال 1999، قبل از اکتشافات نیجریه، کنفدراسیون جهانی جواهرات (CIBJO) قوانین خود را اصلاح کرد و به “paraíba” به عنوان یک نام تجاری معتبر اجازه داد. به طور سنتی، کانی ها اغلب نام خود را به عنوان اشاره ای به محلی که برای اولین بار با آنها برخورد کردند، دریافت می کردند، بنابراین نامیدن تمام تورمالین های البائیت دارای مس “پارایبا” به راحتی پذیرفته شد.

در فوریه 2006، کنفرانس بین‌المللی لابراتوار صنعت سنگ‌های قیمتی، اصطلاح «پارایبا تورمالین» را بدون در نظر گرفتن منشأ جغرافیایی، به عنوان نام نوع پذیرفت. در آوریل 2006، کمیته هماهنگ سازی کتابچه راهنمای آزمایشگاهی بین المللی (LMHC) نیز اصطلاحات جدید را پذیرفت.

امروزه گزارش‌های آزمایشگاهی که از لابراتوارهای بزرگ گوهر شناسی به این موضوع اشاره می‌کنند که واژه پارایبا به محتوای مس اشاره دارد، نه منشا آن. علاوه بر این، شناسایی لیدیکوتیت مس‌دار که توسط GIA در سال 2017 از ذخایری ناشناخته ممکن است تعریف تورمالین پارایبا را گسترش دهد تا سایر انواع گوهری مس‌دار تورمالین را در بر گیرد.

تشخیص تورمالین پارایبا

تورمالین های پارایبا دارای ضریب شکست (RI) 1.618 تا 1.643 و وزن مخصوص (SG) از 2.04 تا 3.13 هستند. آنها دوشکستگی بالایی از 180.0 تا 0.024 دارند، بنابراین تقریباً همیشه شاهد دوتایی شدن لبه های فست ها تحت لوپ خود خواهید بود.

رنگ های پارایبا عمدتاً سبز تا آبی هستند. با این حال، در موزامبیک چند رنگ صورتی و ارغوانی نیز یافت شده است. با این حال، معیار اصلی رنگ، سطح اشباع است، از 4، “متوسط قوی” تا 6، “Vivid”. رنگ ها از medium light تا medium dark متغیر است.

تورمالین های کروم دار تنها تورمالین های دیگری هستند که به سطح اشباع قابل مقایسه نزدیک می شوند (5). با این حال، این گوهرها دارای RI بالاتر، 1.772 تا 1.778 و دوشکستگی بسیار کمتر، 0.006 هستند. بنابراین، اگر تورمالین البائیت با سطح اشباع 5 یا بالاتر پیدا کردید، به احتمال زیاد پارایبا دارید.

از طرف دیگر، اگر البایتی با رنگ‌های پارایبا اما اشباع سطح 4 دارید، باید ثابت کنید که دارای محتوای مس است. بررسی طیف سنجی، برخی از این گوهرها را متمایز می کند. ویژگی کلیدی این است که سطح وسیعی از جذب عمومی از 600 نانومتر شروع می شود که فقط در نمونه های دارای مس وجود دارد. با این حال، یک طیف‌سنجی استاندارد تنها سنگ‌هایی با بالاترین محتوای مس تشخیص می‌دهد.

GIA دارای پایگاه داده حاوی بیش از 300 نمونه تورمالین پارایبا با منشأ شناخته شده، است که با استفاده از انواع داده های جزئی/عناصر کم مقدار به بررسی تعیین منشا آنها می پردازد. در آزمایشگاه های گوهرشناسی مدرن، اساس تعیین منشا به طور عمده بر تجزیه و تحلیل عناصر کمیاب توسط LA-ICP-MS استوار است. تورمالین‌های پارایبا از برزیل، موزامبیک و نیجریه در بیشتر موارد می‌توانند با اینکلوژنهای اثر انگشتی منحصر به فرد خود از غلظت عناصر کمیاب مانند Sr، Cu، Zn، Ga، Sn و Pb شناسایی شوند.

علاوه بر این، یافته های اخیر تورمالین Paraíba متعلق به گونه لیدیکوتیت را می توان از طریق تجزیه و تحلیل عناصر اصلی شناسایی کرد. با این حال، در موارد معدودی، زمانی که پروفایل عناصر کمیاب آنها با هیچ نمونه مرجعی با منشأ شناخته شده مطابقت نداشته باشد، ممکن است تعیین منشأ “غیر قطعی” ایجاد شود. با بهبود پایگاه داده با نمونه‌های مرجع اضافی و انجام تحقیقات بیشتر در مورد روش‌های تحلیلی و تجزیه و تحلیل‌های آماری، موارد «بی‌نتیجه» در گزارشات کمتر خواهد شد.

آیا تورمالین پارایبا بهسازی می شود؟

تورمالین های پارایبا ممکن است هیت شوند ، یعنی تحت فرآیند حرارت دهی قرار گیرند. بهسازی حرارت دهی برای بهبود رنگ تورمالین مس با تغییر وضعیت ظرفیت یون منگنز از سه ظرفیتی (Mn3+) به دو ظرفیتی (Mn2+)، در نتیجه کاهش جذب Mn3+ در محدوده مرئی شناخته شده است. این کار سنگ ها را با رنگ های تیره روشن تر می کند و عناصر ایجاد کننده ارغوانی و صورتی را حذف و به رنگهای آبی تا سبز تبدیل می کند. متأسفانه، بهسازی هیت شدگی همیشه قابل تشخیص نیست. ظاهر یک هاله صورتی در اطراف اینکلوژن های لوله مانند، به نام “آستین صورتی”، به عنوان شواهدی از سنگ هیت نشده استفاده شده است. با این حال، این ویژگی ها می توانند در نمونه های هیت شده نیز باقی بمانند.
بنابراین همیشه باید این موضوع در نظر گرفته شود که رنگ تورمالین پارایبا می تواند توسط فرآیند حرارت دهی تغییر کرده باشد. یکی از روش‌های احتمالی تحقیقات آینده، مطالعه نشانه‌های عناصر کم مقدار رنگ‌های مختلف تورمالین پارایبا است، ولی این امر به دلیل رواج فرآیند حرارت‌دهی در بیشتر گوهرها پیچیده است.

اگرچه پاکی نقش مهمی در ارزش پارایبا بازی نمی‌کند، اما این گوهرها ممکن است همچنان بهسازی های پاکی را دریافت کنند. به عنوان مثال، لیزر می تواند اینکلوژن های تیره را حذف کند و پرکننده ها ممکن است دید شکستگی های سطحی را کاهش دهند. با این حال، سنگ هایی که شواهدی از بهسازی پاکی دارند، ارزش کمتری نسبت به گوهرهای بدون بهسازی با کیفیت مشابه دارند. در نتیجه، پارایاها اغلب این بهسازی ها را دریافت نمی کنند.

قیمت تورمالین پارایبا

یک سال بعد از کشف تورمالین پارایبا، این گوهر منحصر به فرد در نمایشگاه سالانه توسکان در سال 1990 به دنیای گوهرسنگها معرفی شد. بر اساس گزارش ها، نمونه های تورمالین پارایبا با کیفیت بالا تا 3000 دلار در هر قیراط فروخته می شد. در آن زمان، این قیمت برای تورمالین بسیار بالا در نظر گرفته شد. با این حال، امروز به طور شگفت انگیزی مقرون به صرفه به نظر می رسد!

به دلیل کمیاب بودن و رنگ های منحصر به فرد آنها، فاکتورهای کیفیت و ارزش این گوهر با سایر انواع تورمالین متفاوت است. در حال حاضر، با ارزش ترین تورمالین های پارایبا دارای رنگ های آبی نئونی با اشباع قوی و تن متوسط هستند. بسیاری از گوهرهای آبی نئون دارای رنگ سبز ثانویه هستند. در حالی که رنگ‌های ثانویه سبز کمرنگ بر قیمت این گوهر تأثیری نمی‌گذارند، رنگ‌های پر رنگ تر بر قیمت آن تاثیر چشمگیری دارند. به عبارت دیگر، سنگ های آبی خالص معمولاً ارزش بیشتری نسبت به پارایباهای سبز-آبی و سبز دارند. تورمالین های پارایبا با رنگ های کمتر محبوب، مانند صورتی و بنفش، به دلیل تقاضای کمتر، مقرون به صرفه تر هستند.

برای تورمالین های پارایبا، رنگ (vivid بودن) مهمتر از پاکی است. درونگیرهای قابل مشاهده به راحتی قابل چشم پوشی هستند و فقط تفاوت های جزئی در ارزش آن ایجاد می کنند. از طرف دیگر، تراش بسیار مهم است. برای به دست آوردن حداکثر ارزش، گوهر باید درخشان باشد. پنجره ای شدن به علت table بزرگ و درخشش متوسط ارزش را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. هنگام درجه بندی پارایبا، رنگ و درخشندگی بسیار مهم است. پارایباهای با قیمت بالا باید کیفیت فوق العاده خوبی داشته باشند. تفاوت های کوچک در کیفیت باعث ایجاد تفاوت های بزرگ در قیمت می شود.

در بحث وزن ، تورمالین های پارایبا نیجریه می توانند درشت تر از برزیل باشند. با این حال، در قیمت گذاری پارایبا عامل تاثیر گذار بیشتر روی رنگ آن است و نه اندازه. بنابراین اگر مجبور هستید بین یک نگین بزرگتر و یک نگین با رنگ اشباع تر یکی را انتخاب کنید، سنگی با رنگ زنده تر و پررنگ تر همیشه انتخاب بهتری است.

کمیاب بودن سنگ عامل دیگری است که بر قیمت آن تأثیر می گذارد. جدا از معادن بسیار محدود در جهان، یک دلیل کمیابی تورمالین پارایبا به دشواری استخراج آن نسبت داده می شود. استفاده از دینامیت می تواند به این کریستال های ظریف آسیب برساند، به همین دلیل است که بیشتر ذخایر پارایبا به صورت دستی و با کمک ابزارهای دستی جستجو می شوند.

پارایباهای کمیاب از برزیل بسیار بیشتر از نیجریه یا موزامبیک به فروش می رسند. این بدین دلیل است که نمونه های برزیل دارای رنگ vivid اشباع تری نسبت به نمونه های آفریقایی ها دارند. با این حال همپوشانی قابل توجهی در محدوده رنگ برای همه مناطق وجود دارد. علاوه بر این، آزمایش‌های گوهرشناسی استاندارد نمی‌توانند به طور قطعی سنگ‌ها را از این سه محل جدا کنند. قبل از خرید، مطمئن شوید که یک شناسنامه یا گزارش آزمایشگاهی معتبر و پیشرفته برای پارایبایی که برزیل ذکر شده است ، داشته باشد.

بزرگترین تورمالین پارایبا در جهان

جواهرساز کانادایی Kaufmann de Suisse با استفاده از آنچه به عنوان بزرگترین تورمالین پارایبا در جهان شناخته شده است، گردنبندی ساخته است، جواهری با وزن نزدیک به 200 قیراط. “Ethereal Carolina Divine Paraiba” یک سنگ بیضی شکل با تراش درخشان است که 191.87 قیراط وزن دارد.

کتاب رکوردهای جهانی گینس این تورمالین درشت پارایبا را به عنوان بزرگترین در نوع خود ثبت کرده است. این سنگ تقریباً چهار برابر بزرگتر از رکورد قبلی، یک سنگ تقریباً 51.77 قیراطی است. این گوهر برای اولین بار در سال 2009 رونمایی شد و ارزش آن بین 25 تا 125 میلیون دلار تخمین زده شده است.

در نوامبر سال 2023 نیز، حراجی ساتبیز از تورمالین پارایبای موزامبیک The Blue Lagoon را عرضه کرد، بزرگترین تورمالین پارایبا که تا به حال در حراجی عرضه شده است. این سنگ 93.94 قیراطی در گردنبندی قرار دارد که تخمین زده می شد قیمت آن بین 1.4 تا 2.7 میلیون دلار باشد.

نگهداری

از تمیز کردن تورمالین پارایبا با دستگاه های اولتراسونیک یا بخار خودداری کنید. لرزش و گرما ممکن است باعث انبساط اینکلوژن های مایع شود و سنگ را خرد کند. در عوض، از یک برس نرم، مواد شوینده ملایم و آب گرم استفاده کنید.