بهسازی فیروزه به روش پلیمراسیون – رنگ کردن فیروزه با رزین

به عکس بالا توجه کنید کانی فیروزه در اثر ناخالصی های رسی کائولن هم سختی پایینی پیدا میکند و هم رنگ کائولن را به خود میگیرد. امروزه بهسازی فیروزه به روش پلیمراسیون با استفاده از رزین ها صورت میگیرد. درواقع از هزاران سال پیش بهسازی فیروزه و لاجورد توسط مصریان باستان و ایرانیان باستان انجام میشد. آنها با برخی صمغ های گیاهی و روغن ها سعی داشتند تا رنگ فیروزه را بهبود ببخشند. ولی این روش ها عمدتا باعث تخریب رنگ فیروزه میشد زیرا روغن ها عامل فسفات دارند و فیروزه هم خود فسفات آلومینیوم مس میباشد از این را رنگ آبی آسمانی فیروزه به رنگ سبز کدر مبدل میگشت. بهسازی به دو قسمت بهسازی پایه یا آماتور و بهسازی پیشرفته تقسیم میشود که آن چیزی که الان آموزش میدهیم بخشی از بهسازی های آماتور است زیرا برای درک بهسازی های پایه مهم است و در مباحث بعدی به آن احتیاج پیدا میکنیم.

روند کار بهسازی سنگ فیروزه به روش پلیمراسیون (polymerization turquoise)

برای اینکه در بهسازی نفوذ رزین بسیار مهم هست ابتدا ما باید ضریب جذب رطوبت را توسط نمونه هامون بسنجیم. فیروزه هایی که ناخالصی کائولن دارند و عمدتا از کرمان هستند معمولا ضریب جذب بالایی دارند احتیاجی به اینکه ضریب جذبشان را بسنجیم را نداریم. عمدتا نمونه های نیشابور ضریب جذب کمی دارند. از روش دیگری هم میتوان برای رنگ پذیری فیروزه استفاده کرد، وآن ایجاد تخلخل بایک فرز الماسه هست ولی مشکل عمده برای رنگ کردن آنها ایجاد فشار منفی است. یعنی اگر بااستفاده از وکیوم شرایط را برای نمونه مورد نظر ایجاد نکنیم رنگ تا عمق سنگ نفوذ نخواهد کرد. این مورد در سنگهای دیگر مثل عقیق و کوارتز هم قابل اجرا است. مثلا که کوارتز هیچ جذب آبی ندارد و تنها با ایجاد فشار منفی می شود رنگ رابه عمق آن بروز داد. عقیق هم دقیقا مثل کوارتز جذب آب ندارد. در روش رنگ کردن سنگهای دیگر فقط از جوهر های رنگی معمولی که قابلیت حل در آب را ندارند باید استفاده نمود. جوهر هایی هستند آبگریز و قابلیت حل شدگی در آب راندارن برای اختلاط با رزین مصرف میشن. برند آلمانی زایپرزینو، جوهر سنگ Akemi در در رنگ های مختلف در بازار موجود می باشد.

 روش تعیین ضریب جذب آب سنگ فیروزه

برای اینکار ابتدا وزن دقیق نمونه خشک را اندازه گیری میکنیم نمونه ها را در آب قرار میدهیم به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد نمونه ها را از آب بیرون می آوریم و آب اضافی نمونه ها را خشک میکنیم و دوباره آنها را وزن میکنیم نمونه ها به سه دسته تقسیم می شوند:

• یک دسته آنهایی که جذب آب خوبی داشتند و وزنشان بسیار بالا رفته است.
• یک دسته که ضریب جذب متوسطی داشتند.
• یک دسته هم آندسته هستند که اصلا جذب آب نداشتند.

سپس:

• نمونه هایی که جذب آب نداشتند برای بهسازی مناسب نیستند پس آنها را کنار میذاریم
• نمونه هایی که جذب متوسطی داشتن را بعد از عملیات تراش و قبل از عملیات پولیش بهسازی میکنیم
• نمونه هایی که ضریب جذب خوبی داشتن را با خیال راحت بهسازی میکنیم چون رزین تا عمق سنگ نفوذ میکند.

در روش زایچری ضریب جذب آب توسط دستگاه مخصوصی سنجیده میشد ولی متاسفانه این دستگاه را در ایران ندیدم پس به روش سنتی اینکار را انجام میدهیم. در روش زایچری با خشک کن هایی که دمای آن حدودا 45 درجه ثابت بود اینکار را انجام میدهند. نام دستگاه انکوباتور است ولی در ایران به روش سنتی بهتر است که در دمای اطاق نگهداری بشود. البته در کارگاه ها مشاهده کرده ایم که آن را روی حرارت قرار میدادند ولی اینکار بسیار اشتباه است.

مرحله اصلی: اختلاط اپوکسی رزین و هاردنر جهت رنگ کردن فیروزه

توجه کنید که جنس رزین و نوع رنگ آن بسیار مهم است. از بین رزین ها اپوکسی رزین بهترین تاثیر را در بهسازی فیروزه داشته هر شرکتی رزین و هاردنر مخصوص به خودشان را دارند نسبت اختلاط هم با هم متفاوت است. مثال در تصویر محصول بالا نسبت اختلاط ۱۰ به ۵.۴ است ولی ممکن است این نسبت به ۱۰ به ۶ هم برسد. بعد از خشک شدن نمونه ها را در ظرف اپوکسی قرار میدهیم به نحوی که رزین تمام سطح آن را بپوشاند. بهتر است که نمونه ها با ته ظرف فاصله داشته باشند. برای اینکار می توانید آنها را به شکل ریسه ی بدون سوراخ روی نخ یا سیم بچسبانید و بعد درون ظرف قرار بدین ۲۴ ساعت تا ۴۸ ساعت درون رزین قرار میدهیم. برخی در این مرحله جوهر به رزین اضافه میکنند که باعث کدر شدن فیروزه می شود اکیدا از جوهر استفاده نکنید. بعد از این زمان نوبت هاردنر دهی هست بهترین کار این هست که هاردنر را به صورت نوبتی به رزین اضافه کنید. نسبت اختلاط هر نوع رزین بر اساس شرکتی که خریداری میکنید روی آن نوشته شده است.

مثال اگر نسبت اختلاط ۱۰ به ۵.۴ باشه و مقدار رزین مصرفی ۱ کیلو گرم و هاردنر ۴۵۰ گرم باشد هاردنر را به سه نوبت با رزین، هر نوبت ۱۵۰ گرم مخلوط کنید. به طور کلی حرارت دهی را در ایران توصیه نمیکنیم زیرا باعث تخریب رنگ می شود. بعد از فرایند هاردنر دهی رزین کامل سخت می شود و برای عملیات تراش و پولیش آماده خواهد بود.

سوالات متداول

فاصله زمانی بین هر نوبت چقدر باشه؟

بستگی به دمای شما دارد هر چقدر دمای محیط گرم تر باشه رزین زودتر محکم می شود بنابراین فاصله های زمانی هم نزدیک تر خواهد بود. در روش زایچری اینکار با ایجاد شرایط خلا و با وکیوم انجام میشد هم چنین برای تثبیت رنگ از اکساینده استفاده می کردند. برخی کارگاه ها در حین هاردنر دهی حرارت دهی، در دمای ۶۰ تا ۷۰ درجه انجام میدادند.

پس رزین اطراف سنگها راهم باید با دستگاه برش جدا کرد؟

بله می شود کاری کرد که رزین زیادی روی سطح فیروزه نباشه، این بستگی به ظرف شما دارد. در هر حال باید نمونه ها در رزین غوطه ور باشند.