الماس سبز چیست؟ چگونگی تشکیل و مشهورترین الماس های سبز در جهان

الماس سبز یکی از کمیاب ترین و گران ترین الماس های موجود در جهان است. به گفته موسسه گوهرشناسی آمریکا (GIA)، از کل الماس‌هایی که از سال 2008 تا 2018 برای درجه بندی و بررسی برای آنها فرستاده شده است ، کمتر از 0.07 درصدشان دارای رنگ سبز، آبی یا قرمز «خالص» بوده اند. اگرچه معادن تاریخی الماس های سبز در گذشته از هند بوده اند ولی امروزه آنها به خصوص در اندازه های درشت در آمریکای جنوبی یا آفریقا یافت می شوند.

رنگ الماس سبز به چه علت است؟

پیشرفت‌های اخیر در گوهرشناسی سبب درک عمیق‌تری از این گوهر، از جمله شکل‌گیری و عوامل مؤثر در رنگ منحصربه‌فرد آن‌ها شده است. رنگ سبز در الماس می تواند ناشی از چهار مکانیسم جذب توسط نقص GR1 به دلیل آسیب تشعشع، لومینسانس سبز ناشی از نقص H3، و جذب ناشی از نقص‌های مرتبط با هیدروژن و نیکل باشد.

رنگ سبز الماس به دلیل تابش

رایج ترین علت رنگ سبز در الماس، نقص عمومی ناشی از تشعشع است. چنین تشعشعی همانطور که در زیر نشان داده شده است، اتم های کربن را در ساختار کریستالی از جای خود خارج می کند. این باعث ایجاد جاهای خالی می شود، که اساساً مکان های خالی هستند که اتم های کربن در آنها وجود ندارد. علت رنگ بسیاری از الماس های سبز ناشی از نقص جای خالی است که به عنوان مرکز GR1 در الماس نیز شناخته می شود. این نقایص نور را در طیف قرمز جذب می کنند و در نتیجه الماس به رنگ سبز دیده می شود.

تابش طبیعی در سطح زمین اتفاق می افتد. به آن به‌عنوان نوعی تزیین مرحله آخر برای برخی از الماس‌های خوش شانس در نظر بگیرید، که قبلاً از محل تولد خود در اعماق گوشته فاصله زیادی داشته‌اند. الماس‌هایی که از سنگ‌های میزبان آتشفشانی اولیه خود فرسایش می‌یابند و رودخانه‌ها را به ذخایر ثانویه و آبرفتی می‌ریزند، بسیار بیشتر در معرض مواد رادیواکتیو طبیعی قرار می‌گیرند.

در این محیط زمین شناسی، الماس ها می توانند در رسوبات کنار مواد معدنی خاصی در نزدیکی پوسته که حاوی ایزوتوپ های رادیواکتیو عناصری مانند اورانیوم و توریم هستند، وجود داشته باشند. در طی هزاران یا حتی میلیون‌ها سال، الماس‌هایی که در نزدیکی این مواد قرار دارند، در معرض تشعشعاتی قرار می‌گیرند که می‌توانند رنگ سبزی را ایجاد کنند.

یکی از متمایزترین ویژگی های الماس های سبز بوجود آماده در اثر تابش ، وجود “لکه های سبز” آشکار بر روی سطح راف است، همانطور که در دو الماس برزیلی بالا مشاهده می شود. لکه‌های منفرد مکان‌هایی را مشخص می‌کنند که دانه‌های معدنی رادیواکتیو روی الماس قرار گرفته‌اند، در حالی که لکه‌های نامنظم‌تر ممکن است ناشی از سیالات رادیواکتیو یا وجود بسیاری از ذرات رادیواکتیو ریزدانه باشد. این نوع رنگ‌ نتیجه آسیب تشعشعات ذرات آلفا است که نمی‌توانند به عمق الماس نفوذ کنند.

لکه های تشعشع معمولاً فقط چند میکرومتر به الماس می رسد و این “پوسته” سبز رنگ می تواند در حین برش و پرداخت از بین برود. گوهرتراشان ماهر از قبل برنامه‌ریزی می‌کنند تا لکه‌های سبز را تا حد امکان حفظ کنند تا رنگ و ظاهر کلی را کنترل کنند. اگرچه لکه‌های حاصل از پوسیدگی آلفا نسبتاً کم‌عمق هستند، تابش طبیعی نیز می‌تواند ناشی از فروپاشی بتا یا گاما باشد، اشکال پرانرژی‌تری از تشعشعات AKA که می‌توانند بیشتر به الماس نفوذ کنند و باعث رنگ‌های سبز سنگ شوند.

برخی از لکه های تشعشع به رنگ قهوه ای یا ترکیبی از لکه های سبز و قهوه ای ظاهر می شوند. لکه های قهوه ای در ابتدا سبز بودند، اما با قرار گرفتن طبیعی در معرض گرما از بین رفته اند. آزمایش‌ها نشان داده‌اند که این تغییر می‌تواند به سرعت در دمای بالای 500 تا 600 درجه سانتی‌گراد رخ دهد، اگرچه ممکن است در دمای کمی پایین‌تر در طبیعت طی هزاران تا میلیون‌ها سال رخ دهد.

توجه به این نکته مهم است که ناپایداری رنگ سبز در دماهای بالا نگرانی هایی را برای فرآیند پالیش ایجاد می کند. گوهرتراشان نباید اجازه دهند که الماس در طول فرآیند پولیش خیلی داغ شود. یک دستورالعمل محتاطانه این است که اگر الماس با لمس بیش از حد داغ باشد، رنگ آن در خطر کمرنگ شدن است. در تصویر بالا، الماسی که در دستگاهی به نام داپ محکم نگه داشته شده است، در حین پولیش به دقت بررسی می شود. الماس 1.42 قیراط تمام شده حاصل پولیش آهسته و دقیق و بدون حرارت زیاد است.

رنگ سبز ناشی از عوامل دیگر

بسته به وجود ناخالصی های دیگر، رنگ می تواند از سبز خالص تا سبز آبی متفاوت باشد. نقص های مرتبط با نیتروژن از جفت اتم های نیتروژن در مجاورت یک جای خالی در شبکه الماس ایجاد می شود. این عیوب که از طریق تشعشع و حرارت دهی متعاقب آن تشکیل می شوند، از طریق تابناکی رنگ سبز ایجاد می کنند.

نقص های مربوط به هیدروژن نیز به رنگ های سبز کمک می کند با این حال کمتر شناخته شده اند. الماس های سبز با نقص های مرتبط با هیدروژن معمولاً تغییرات قهوه ای یا خاکستری را نشان می دهند.

همچنین نیکل زمانی که در غلظت های کافی وجود داشته باشد می تواند رنگ سبز ایجاد کند با این حال این موضوع در الماس های طبیعی نادر است. نقایص مربوط به نیکل که اغلب در کنار ناخالصی های نیتروژن یافت می شوند، از طریق باندهای جذبی پهن، رنگ های سبز ایجاد می کنند.

درجه بندی رنگ الماس های سبز

موسسه گوهرشناسی آمریکا (GIA) از یک سیستم جامع برای درجه بندی رنگ الماس سبز استفاده می کند که بر سه معیار اصلی تمرکز دارد: رنگ، تن و اشباع. رنگ‌مایه (hue) به رنگ غالب الماس اشاره دارد. در الماس سبز، سبز خالص با ارزش ترین رنگ است. الماس های سبز اغلب رنگ های ثانویه ای را نشان می دهند که می تواند بر رنگ و ارزش کلی آنها تأثیر بگذارد.

رنگ های ثانویه رایج عبارتند از زرد، قهوه ای، آبی و خاکستری. تن (tone) به روشنی یا تیرگی رنگ الماس اشاره دارد که از خیلی روشن تا خیلی تیره متغیر است. اشباع (saturation) شدت یا خلوص رنگ را اندازه گیری می کند. الماس های سبز بسیار اشباع دارای رنگ درخشان زنده تر (vivid) و ارزشمندتر هستند.
الماس‌های سبز در سیستم درجه‌بندی رنگ‌های فانتزی GIA طبقه‌بندی می‌شوند که شامل دسته‌هایی مانند Faint, Very Light, Light, Fancy Light, Fancy, Fancy Intense, Fancy Vivid, Fancy Deep, and Fancy Dark می باشند.

طبیعی یا بهسازی شده یا مصنوعی؟

در حالی که تابش طبیعی می‌تواند رنگ‌های سبز خیره‌کننده ایجاد کند، این فرآیند همچنین می‌تواند در آزمایشگاه با الکترون‌ها، نوترون‌ها یا پرتوهای گاما تقلید شود تا نقص فضای خالی در بلور ایجاد کند و رنگ سبز را به الماس‌های طبیعی بدهد. و مطمئن باشید: الماس هیچ نوع رادیواکتیویته باقیمانده ای ندارد. در هر دو مورد، علت فیزیکی رنگ همان است و در اثر یک نوع فرآیند ایجاد شده است، خواه تابش طبیعی یا مصنوعی باشد.

از اواخر دهه 1940 از روش‌های تابش آزمایشگاهی برای ایجاد رنگ سبز در الماس و تقلید نزدیک از اثرات قرار گرفتن در معرض تشعشعات طبیعی استفاده تجاری شده است که باعث ایجاد مشکل فوق‌العاده دشوار در شناسایی گوهرشناسی می‌شود.

وقتی کمی بیشتر در بین متخصصان الماس تحقیق کنید، بیشتر آنها در مواجهه با الماس سبز پریشان خواهند شد! چرا؟ زیرا تشخیص اینکه آیا رنگ سبز به طور طبیعی است یا به طور مصنوعی از طریق پرتودهی تولید شده است بسیار دشوار است. حتی برای خیلی از لابراتوارهای گوهرشناسی کوچک، تفكيك آنها اساسا «كاری غيرممكن» است.
مقاله‌ای در مجله Gems&Jewellery از انجمن گوهرشناسی بریتانیای کبیر (Gem-A) در سال 2020 اشاره می‌کند که «تعیین منشأ رنگ الماس‌های زرد-سبز تا سبز تا سبز مایل به آبی با رنگ‌های مرتبط با تابشی یکی از بزرگ‌ترین چالش ها در بررسی الماس‌ها است».

تحقیقات گسترده‌ای در مورد این موضوع توسط آزمایشگاه‌های گوهرشناسی مانند GIA و یا GGTL لیختن اشتاین انجام شده است و اکنون روش‌هایی برای شناسایی دقیق منشأ رنگ مرتبط با تابش در الماس‌ها وجود دارد (تصمیم گیری در مورد اینکه آیا آنها «بهسازی شده» یا «بهسازی نشده» هستند). اما تخقیقات هنوز برای الماس های زرد-سبز و سبز تا سبز تا آبی نوع IIa متزلزل هستند، اغلب به این دلیل که نمونه های کمی برای کارشناسان وجود دارد.

قیمت الماس های سبز

در طول دهه گذشته، GIA بیش از 50000 الماس رنگی طبیعی با حاوی رنگ سبز را بررسی کرده است که البته فقط کمی بیش از 9000 تای آنها با رنگ سبز خالص است. در این بین بیشتر الماس های سبز طبیعی که برای آنها ارسال شده اند بین 1 تا 2 قیراط یا کمتر وزن داشته اند.

الماس های سبز درشت تر به طور قابل توجهی کمیاب تر و ارزشمندتر از الماس های کوچکتر هستند. قیمت الماس سبز به ویژه هنگامی که با شدت رنگ و پاکی بالا ترکیب شود، با افزایش وزن چندین برابر می شود، یعنی قیمت هایی میلیون دلاری برای هر قیراط آن. وزن قیراط الماس سبز می تواند بر ظاهر رنگ آن تأثیر بگذارد. به طور کلی، الماس های درشت تر ممکن است رنگ سبز پر رنگ تر و یکنواخت تری را نشان دهند، زیرا افزایش حجم اجازه می دهد تا اشباع رنگ واضح تری را ایجاد کند.

معروف ترین الماس های سبز جهان

الماس های سبز تاریخچه ای غنی دارند که به قرن ها پیش بازمی گردد و برخی از معروف ترین نمونه ها نام خود را در تاریخ گوهرشناسی ثبت کرده اند. رنگ منحصر به فرد آنها مجموعه داران و مورخان را مجذوب خود کرده است و به جذابیت و اعتبار این گوهر کمیاب کمک کرده است.

الماس سبز درسدن (The Dresden Green Diamond)

اولین الماس سبز شناخته شده در هند، منطقه ای که به دلیل معادن الماس خود مشهور است، کشف شد. تاجران و پادشاهان هند به این جواهرات کمیاب به دلیل رنگ متمایز و درخشندگی آنها ارزش زیادی قائل بودند. سوابق تاریخی نشان می دهد که الماس سبز بخشی از گنجینه سلطنتی بوده که اغلب در زیورآلات و جواهرات اشرافی استفاده می شد.

یکی از معروف‌ترین آنها، الماس سبز درسدن (Dresden Green) است که تاریخچه مستند آن به اوایل قرن هجدهم بازمی‌گردد. این الماس سبز باشکوه دارای پاکی VS1 و تیپ IIA با وزن 41 قیراط است که به نام درسدن، پایتخت زاکسن در آلمان، که از اواسط دهه 1700 در آنجا نگهداری می شد، نامگذاری شده است. الماس سبز درسدن نه تنها به دلیل اندازه و رنگ سبز سیبی خالص خود، بلکه به دلیل پاکی استثنایی و تراش برلیانی اشکی آن قابل توجه است.

باور بر این است که این الماس سبز از معدنی در منطقه گولکوندا – هند استخراج شده است و توسط آگوستوس سوم لهستان خریداری شده است که آن را به جواهرات تاج ساکسون اضافه کرد. امروزه، الماس درسدن در موزه خرک سبز در درسدن آلمان است که در یک پایه زینتی کلاه از اواخر قرن 18 قرار داده شده است.

الماس سبز شفق قطبی (the Aurora Green)

الماس آرورا گرین یک الماس سبز رنگ 5.03 قیراطی با پاکی VS2 است. در می 2016، آرورا گرین به بزرگترین الماس سبز رنگی تبدیل شد که تا به حال در حراجی فروخته شده است. در 31 مه 2016، الماس آرورا گرین که در اصل متعلق به Scarselli Diamonds بود توسط کریستیز با قیمت رکوردی به ازای هر قیراط 3.3 میلیون دلار به شرکت جواهرات چینی Chow Tai Fook فروخته شد که مجموعاً 16.8 میلیون دلار بود. این رکورد قبلاً متعلق به یک الماس 2.54 قیراطی Fancy Vivid Green VS1 بود که توسط حراجی ساتبیز در 17 نوامبر 2009 به قیمت 1.22 میلیون دلار به ازای هر قیراط بر اساس مرکز اطلاعات و سرمایه گذاری الماس فروخته شد.

الماس رویای اقیانوس (The Ocean Dream Diamond)

الماس رویای اقیانوس یک الماس 5.51 قیراطی به رنگ فانتزی آبی-سبز به شکل سپر است. در می 2014 این الماس در حراجی کریستیز در ژنو با قیمتی معادل 8.6 میلیون دلار به یک کلکسیونر خصوصی فروخته شد.
اگرچه این سنگ خیلی بزرگ نیست، به عنوان تنها الماس طبیعی شناخته شده توسط GIA است که دارای رنگ آبی-سبز می باشد. به عنوان یک رنگ منحصر به فرد، آزمایشاتی روی الماس انجام شد تا اطمینان حاصل شود که رنگ واقعاً زیبا و کمیاب آن منشا طبیعی دارد و به طور مصنوعی بهبود داده نشده است. آزمایشی که توسط GIA آغاز شد ثابت کرد که رنگ استثنایی آن نتیجه میلیون ها سال قرار گرفتن در معرض تشعشعات طبیعی است.

متأسفانه، اطلاعات زیادی در مورد تاریخچه الماس سبز رویای اقیانوس در دسترس نیست. ظاهرا از آفریقای مرکزی پیدا شده است، اما هیچ اطلاعاتی مبنی بر اینکه کدام معدن یا چه سالی پیدا شده است وجود ندارد.

الماس سبز جنیفر لوپز

در سال 2002، بن افلک با یک حلقه الماس صورتی 6.1 قیراطی از هری وینستون به جنیفر لوپز خواستگاری کرد، یک از اولین بدعت گذاری های گران قیمت دردسرساز برای دیگر سلبریتی ها!. اکنون، افلک برای دومین نامزدی خود سراغ یک  نوع نادر دیگر یعنی الماس سبز طبیعی رفته است. این یک الماس سبز طبیعی تراش کوسنی با وزن 8.5 قیراطی است.

جنیفر در خبرنامه خود، On The J-Lo نوشت:

من همیشه می گویم رنگ سبز رنگ خوش شانس من است.” «شاید بتوانید یک لباس سبز خاص را به یاد بیاورید. من متوجه شده ام که لحظات زیادی در زندگی من وجود دارد که وقتی سبز پوشیده بودم، اتفاقات شگفت انگیزی رخ می دهد .

اگرچه تصاویر جدیدی آمده است که دیگر جنیفر این انگشتر را بدست نداشته است و خبرها حاکی از اختلافات و در آستانه طلاق آنها است. شاید جنیفر لوپز آنقدر از شوهر داشتن بدشانس باشد که حتی نادرترین گوهرها مانند یک الماس سبز 8.5 قیراطی هم برای او کارساز نشود!