سنگهای قیمتی
انواع سنگ کوارتز کدامند؟ خانواده بزرگ کوارتز به همراه تصاویر آنها
واژه کوارتز (Quartz) یک کلمه قدیمی از زبان آلمانی به معنی چیزی محکم و سخت است. این سنگ دارای انواع مختلفی است که در فرم ها و رنگهای متفاوتی دیده شده و به طور کلی نیمه قیمتی محسوب میشوند. از انواع سنگ کوارتز بصورت کلکسیونی، بکار بردن در جواهرات و یا کاروینگ استفاده میشود. کوارتز به عنوان یکی از فراوان ترین سنگ معدنی در پوسته زمین شناخته شده است. تا قبل از قرن 19، سازماندهی و دسته بندی مرتبی از انواع کوارتز نشده بود و هر نوع آن به عنوان قطعه ای جدا از این خانواده محسوب میشد. تا اینکه در اواخر قرن 18 یک شیمیدان سوئدی به نام برگمن (Bergmann)، ماده شیمیایی معمول آن را کشف و برای مدتی سیلیکا به عنوان عنصری شیمیایی درنظر گرفته شد. در سال 1823 همکار و هموطن او J.J. Berzelius با تجزیه کردن کوارتز دریافت که ساختارش یک ترکیب شیمیایی از اکسیژن و عنصری جدید به نام سیلیکن است. بعد از آن مواد معدنی دیگری که شامل سیلیکا (سیلیکن دی اکسید SiO2) بودند در زیر مجموعه خانواده کوارتز تقسیم بندی و از انواع سنگ کوارتز محسوب شدند.
فهرست مطالب
جدول دسته بندی انواع سنگ کوارتز
کوارتز میتواند شامل بلورهای متبلور شده و یا تجمعی و فشرده شده باشد. در دسته بندی مدرن، فرم های بلورین را کوارتز ماکروکریستالین (macrocrystalline) یا تبلوریافته و نوعی از آنها را که متراکم و فشرده هستند را کوارتز کریپتوکریستالین (cryptocrystalline) یا میکروکریستالین (microcrystalline) یا مخفی بلور می نامند. بر این اساس هنگامی که به صورت عامیانه از “کوارتز” استفاده میشود تصور بر نوع تبلور یافته کوارتز و ماکروکریستالین است. در حالی که اسامی مربوط به میکروکریستالین تحت عنوان کلسدونی (chalcedony) مطرح میشوند. در جدول زیر که از سایت معتبر quartzpage گرفته شده است انواع سنگ کوارتز را بر اساس دسته بندی مدرن مشاهده می میکنید.
| جدول انواع سنگ کوارتز | |
|---|---|
| کوارتز ماکروکریستالین | کوارتز میکروکریستالین یا کریپتو- |
| سنگ کریستال (Rock Crystal) | کلسدونی (Chalcedony) |
| آمیتیست (Amethyst) | عقیق (Agate) |
| آمیترین (Ametrine) | کارنلین (Carnelian) |
| آونتورین (Aventurine) | کریزوپراز (Chrysoprase) |
| کوارتز آبی (Blue Quartz) | اونیکس (Onyx) |
| سیترین (Citrine) | سارد (Sard) |
| ایزنکیزل ایزنکیزل (Eisenkiesel) | پلاسما (Plasma) |
| کوارتز شیری (Milky Quartz) | چرت (Chert) |
| رز کوارتز (Rose Quartz) | فلینت (Flint) |
| پراز پراز (Prase) | جاسپر (Jasper) |
| پرازیولیت (Prasiolite) | هلیوتروپ (Heliotrope) |
| کوارتز دودی (Smoky Quartz) | |
| چشم ببر (Tiger’s Eye) | |
انواع مختلف سنگ کوارتز و اسامی رایج آنها
دسته ماکروکریستالین
سنگ کریستال (دُر کوهی Rock Crystal) : سنگ کریستال کوارتز شفاف و بی رنگ که به در بازار با عنوان دُرِ کوهی معامله شده و در ساخت نگین، تسبیح، حکاکی و … کاربرد دارد. در رگه های سیلیسی و پگماتیتی شیست ها فیلیت ها، اسلیت ها و سنگهای آذرین یافت میشود. برخی ناخالصی ها مانند روتایل ارزش آن را چندین برابر میکند.
آمیتیست (Amethyst): این سنگ رنگ ارغوانی کوارتز بوده که بسیار محبوب است و به عنوان سنگ ماه تولد بهمن نیز شناخته شده است.
آمیترین (Ametrine): سنگ آمیترین یک نوع کوارتز دو رنگ (Bicolor) بوده و با ترکیب بنفش یا ارغوانی آمیتیست و زرد یا طلایی سیترین به همراه رنگ کوارتز شفاف (بی رنگ) بشکل چسبیده در یک بلور زیبایی خاصی به این گوهر داده است.
آونتورین (Aventurine): این سنگ نوع نوع مات کلسدونی است که دارای ناخالصی ریز (اغلب میکا) و درخششی موجی شکل است. معمول ترین رنگ آونتورین سبز است ولی در رنگهایی چون نارنجی، زرد، قهوه ای، آبی و خاکستری نیز یافت میشود. موسکوویت کروم دار، اینکلوژنی کلاسیک بوده که سبب رنگ سبز نقره ای یا آبی براق میشود.
کوارتز آبی (Blue Quartz): از نواع سنگ کوارتز با رنگ آبی که در طبیعت رایج نبوده و نوع کریستالی آن کمیاب است. بسیاری از کوارتز های آبی تحت عنوان Aqua Aura شناخته میشوند که در اصل نوع سنتتیک سنگ کریستال کوارتز بی رنگ هستند که به روش پرتو افکنی، رنگ عمیق آبی آسمانی به خود میگیرند. همچنین کوارتز آبی ممکن است به نوع آبی خاکستری کوارتز و در حجم های بالا با ناخالصی های درونی کروسیدولیت اشاره شود.
سیترین(Citrine): سیترین سنگی از انواع کوارتز با طیف رنگی زرد روشن تا قهوه ای بسته به مقدار خلوص آهن در آن است. سیترین های طبیعی معمولا کمیاب هستند و به همین دلیل آمیتیست را تحت حرارت دهی بالا و تغییر رنگ آن به سیترین تبدیل میکنند.
ایزنکیزل (Eisenkiesel): ایزنکیزل (در زبان آلمانی: قلوه سنگ آهنی) از انواع کوارتز مات تا اوپک با اینکلوژن های آهن دار یا اکسید آهن آبدار است که با رنگهای زرد مایل به قرمز، قهوه ای و طیف های قرمز دیده می شود. میتوان گفت این نوع سنگ به انواع کوارتز با اینکلوژن هماتیت گفته میشود.
کوارتز شیری (Milky Quartz): کوارتز شیری در واقع نوع سفید و مات تا اوپاک کوارتز است که میتواند دارای درونگیرهای مایع و یا گاز باشد. بلور کوارتزهای شیری میتوانند به صورت دوقلو و یا واپیچیده ظاهر شوند. نمونه های معروف این سنگ در بولیوی، آلمان، ایتالیا، نروژ و پرتغال یافت میشود.
رز کوارتز (Rose Quartz): رز کوارتز نوع صورتی کوارتز گفته میشود. رنگ صورتی آن به علت وجود مقادیری از عناصر تیتانیوم، آهن یا منگنز میباشد. برخی در طبقه بندی نوع صورتی خیلی روشن را به عنوان کوارتز صورتی مینامند و رز کوارتز محسوب نمی کنند. این سنگ میتواند با پدیده استار نیز ظاهر شود. نوع شفاف رز کوارتز کمیاب بوده و ارزش گوهری دارد.
پراز (Prase): پراز به نوع رنگ روشن سبز تا سبز تیره و زمردی کوارتز گفته میشود. این سنگ به صورت مات تا شفاف دیده میشود و رنگ آن دستخوش اینکلوژنهای سبزی چون اکتینولیت، هدنبرژیت، کلوریت و مالاکیت است. کریستال های پراز میتوانند براق باشند ولی معمولا کدر هستند. مهم ترین ذخایر پراز در جزیره البا (نزدیکی ساحل ایتالیا) و یونان است که نواحی دیگری چون دالنگورسک روسیه و به تازگی در مراکش میتوان نام برد.
پرازیولیت (Prasiolite): پرازیولیت در واقع رنگ سبز مایل به خاکستری تا چمنی خود را از طریق حرارت دادن آمیتیست به صورت بهسازی و دستکاری شده بدست می آورد. برخی آن را در بازار جواهرات پرازیولیت را با نام آمیتیست سبز میشناسند. هرچند امروزه برخی گزارشها از نمونه طبیعی آن در طبیعت حکایت دارد.
کوارتز دودی (Smoky Quartz): کوارتز دودی از انواع کوارتز با رنگ زرد دودی تا قهوه ای سوخته و یا سیاه است. رنگ تیره کوارتز دودی به علت قرار گرفتن سیلیس در معرض منبع پرتو آزاد در طبیعت است. این سنگ در بیشتر نقاط دنیا دیده شده و غالبا به صورت بلوری و درونگیر های آن مشابه کوارتز بی رنگ است.
چشم ببر (Tiger’s Eye): چشم ببر نوعی سنگ کوارتز رشته ای زرد رنگ تا قهوه ای و یا قرمز سوخته است که شکل دروغین حاصل از کروسیدولیت، نوعی آمفیبول رشته ای است و به آن شاتویانت نیز گفته می شود. کوارتز میتواند حاوی درونگیرهای رشته ای موازی هم باشد که در این حالت پدیده شاتویانسی (سوسوزنی) را در آن بوجود می آید. هنگامی که یک سنگ کوارتز را به صورت کابوشن تراش بدهند آن را کوارتز چشم گربه ای میخوانند.
انواع سنگ کوارتز در دسته میکروکریستالین (کریپتوکریستالین)
این گروه را میتوان به طور خلاصه کالسدونی ها گفت که خود به دو زیرگروه الیافی ((Fibrous و دانه ای (Grainy) تقسیم بندی میشوند.
دسته الیافی
کلسدونی (Chalcedony) : کلسدونی ها نام گروهی از انواع سنگ کوارتز میکروکریستالین است که به طور کلی شامل رنگهای سفید تا خاکستری، آبی مایل به خاکستری تا سایه های قهوه ای و کمرنگ تا سیاه است. معمولا در شکل های خوشه انگوری دیده شده و گاهی اوقات در نور ماورابنفش با موج کوتاه خاصیت فلورسانسی را رنگ سبز را نمایان میکند.
عقیق (Agate) : عقیق نوع کلسدونی و سنگی مات تا نیمه شفاف با رنگهای متنوع و طرح های گوناگون است که در سنگهای آتشفشانی و بخصوص در سنگهای دگرگونی یافت میشود. این سنگ را میتوان یک کلسدونی باندی شکل نام برد که لایه های دوار از خصوصیات بارز عقیق میباشد. در ایران انواع عقیق یافت میشود و از این خصوص در دنیا مکانی بی نظیر برای شکارچیان این سنگ میباشد.
کارنلین (Carnelian) : کارنلین نوع نارنجی روشن تا قرمز عمیق کلسدونی است. برخی اوقات این سنگ را عقیق پرتقالی مینامند که اشتباه است. همچنین بر خلاف عقیق، در کارنلین ویژگی راه راهی دیده نمیشود و غالبا در رنگهای قرمز – پرتقالی دیده میشود. این سنگ معمولا در همان جایی که عقیق یافت میشود یافت و به صورت کلوخه در بازالت ها به عنوان محصول ثانویه آتشفشانی وجود دارد.
سارد (Sard) : سارد را میتوان نوع قهوه ای رنگ کلسدونی نامید. رنگ آن ناشی از ترکیبات اکسید آهن آب دار میباشد. این سنگ از نظر نداشتن خطوط دوار بسیار شبیه کارنلین است با این تفاوت که سارد دارای رنگهایی تیره تر و همچنین مقداری سفت تر است.
اونیکس (Onyx) : به طور ساده اونیکس را میتوان نوع سیاه و خطوط سفید عقیق نامید. باندهای اونیکس به صورت موازی هستند. این سنگ را نباید با سنگ مرمراونیکس که در تزئینات ساختمانی استفاده میشود اشتباه بگیرید. از مهم ترین تفاوت های اونیکس با عقیق این است که اونیکس همیشه اوپک هست یعنی نور را از خود عبور نمیدهد.
کریزوپراز (Chrysoprase) : کریزوپراز همان کلسدونی سبز است که از نظر ذخایر نیز کمیاب است و می توان آن را نوع ارزشمند از خانواده کوارتز نامید. از آنجا که اغلب کریزوپراز ها از استرالیا می آیند، این سنگ در آنجا به یشم استرالیایی معروف است. رنگ سبز آن به علت اینکلوژن های ترکیبات نیکل است که شدت رنگ سبز آن به مقدار این ناخالصی ها بستگی دارد.
پلاسما (Plasma) : پلاسما نوع مات تا اوپک کلسدونی با رنگ روشن تا تیره سبز – تره فرنگی است. این رنگ میتوان به علت دربرداشتن مواد معدنی اکتینولیت و کلریت باشد. به طور کلی نوع سبز کلسدونی که کریزوپراز نباشد را پلاسما مینامند. بهترین نمونه های سنگ پلاسما از هند می آیند.
انواع دانه ای
فلینت (Flint) و چرت (Chert) : فلینت و چرت هر دو از جهات زیادی مشابهند. چرت یک سیلیس ریز دانه و یک سنگ رسوبی سیلیسی می باشد که با بافت میکروکریستالین در رنگهای متفاوت دیده می شود. فلینت یا آتش زنه با نمایی شیشه ای در رنگهای خاکستری تیره، سیاه یا قهوه ای، قرمز و زرد و گاهی سفید دیده میشود. همچنین گاهی رنگهای باندی دارد البته نه در حد عقیق. این در حالی است که سنگ چرت معمولا رنگی روشن تر و تراکم بیشتر و مات تر از فلینت است.
جاسپر (Jasper) : جاسپر نوع متراکم و اوپک از انواع میکروکریستالین کوارتز است. جاسپر در رنگها و طرح های متفاوتی دیده میشود که آن سبب جذابیت این سنگ میشوند. نوع آبی جاسپر نادرترین آن است. این سنگ از چهار تا پنج هزار سال پیش مورد استفاده بشر بوده و باورهای متفاوتی نسبت به انواع آن وجود دارد.
هلیوتروپ (Heliotrope) : هلیوتروپ نوع سبز رنگ اوپک جاسپر با اینکلوژن های قرمز هماتیت میباشد. نام دیگر هلیوتروپ، سنگ خون (bloodstone) میباشد. درصد زیاد آهن در آن سبب شده است که بر خلاف انواع سنگهای کوارتز دیگر، اثر خاکه آن رنگی باشد اگر چه بیشتر اوقات بدون رنگ و سفید است.
در زیر تعدادی از انواع بلور کوارتز خاص کوارتز و کلکسیونی را مشاهده نمایید: 
آیا ماکروکریستالین یعنی کوارتزی که کریستال‌های بزرگ دارد؟
و میکروکریستالین یعنی کوارتزی که ریز بلورها میکروسکوپی داره؟
چون اگر دقت کنید بیشتر اون کوارتزهایی که در دسته ماکروکریستالین قرار گرفتند راف آنها کریستال‌های درشت هست که با چشم دیده میشه
سلام ممنونم بابت اطلاعات مفیدتون
سوال من دو بخش داره اول این هست که تمامی کوارتزها sio2هستند؟
و این که چه عواملی باعث میشه کوارتز به شکلهای مختلف دربیاد؟
بشه مثلا عقیق بشه امتیست بشه کارنلین
سلام بله تمامی کوارتزها با فرمول شیمیایی سیلیکات sio2 هستن. اینکه مثلا چرا کوارتز بشه آمیتیست، میتونه علتش وجود عناصر جزئی مثل آهن در ساختار بلوری خودش باشه. بحث نوع تبلور و شرایط رشدش و اینکه ماکروکریستالین باشه یا میکروکریستالین نیز سبب میشه که خانواده کوارتز انواع مختلفی داشته باشه.
ممنونم از وقتی که گذاشتین استاد عزیز
میشه درباره ماکروکریستالین و میکروکریستالین کمی توضیح بدید یعنی چی؟
چه عواملی باعث میشه ماکروکریستالین بشه چه عواملی باعث میشه میکروکریستالین بشه؟
آیا کواتزهایی که کاملا شفاف هستند ماکروکریستالین حساب میشن و نیمه شفاف ها و حتی کدر ها میکروکریستالین؟
البته چشم ببر تو رده ماکروکریستالین هست و شفاف نیست
؟؟؟؟؟؟؟؟
اینکه چه عواملی باعث میشه مربوط به شرایط زمین شناسی اون ناحیه هست و مواد معدنی درگیر هست اساسا.
ربطی به بحث کدری نداره.. بلور رو که با چشمتون ببینید میشه ماکروکریستالین مثل یک ژئود کوارتر. این کوارتز بلورش میتونه شیری و کدر هم باشه. ولی چیزی که بلورها اونقدر کوچیک باشن که فقط با میکروسکوپ بشه دید میشه میکروکریستالین.
سلام، وقت بخیر
من شنیدم کوارتز لیمویی کلا حاصل حرارت دادن به کوارتز سفید هست نظرتون چیه؟
سلام بله ، لمون کوارتز ها تقریبا همگی بهسازی شده ان.
سلام خریدار سنگ اکومارین و کوارتز هستم راهنمایی میکنید
درود، در فروشگاه سایت موجوده. کوارتز دودی هم به زودی.
سلام یک سنگ الماس تراش قدیمی مربوط به صدسال میش یا بیشتر وجود دارد خواستم شناسنامه براش صادر کنن . کجا ببرمش
سلام میتونید ببرین آزمایشگاه گوهرشناسی AGSI کرج
سلام استاد بنده قطعه ای از گوهر تانزانیا دارم که به آزمایشگاه بردم و شناسنامه صادر شده برای فروش کجا باید ببرم
سلام، بببرین بازار گوهرفروشا
سلام دوتا سنگ پیدا کردم چجوری بفهمم جنسشو اسمشون چیه کسی هست راهنمایی کنه ممنون میشم
سلام در قسمت پرسش و پاسخ گوهرشناسی سایت قرار بدید
سلام لطف کنین راه تشخیص کوارتز اصل و بگین
سلام راهی که بدون ابزار گوهرشناسی باشه نداریم براش. منظورم برای کوارتز شفاف سنتتیک نسبت به طبیعی هست
سلام خسته نباشید کوارتز هفت رنگ به خودی خود رنگارنگه یا تغییری درش بوجود میارن؟ ؟؟؟؟؟ تشکر
سلام اینا رو به روش کوتینگ رنگ میکنن
یاشاسین حسن کرمی.💖
سلام من یه سنگ پیدا کردم ولی نمیدونم چی هست نور ازش رد میشه چطوری میتونم بفرستم واستون
سلام در قسمت پرسش و پاسخ گوهرشناسی سایت در منو بالا عکس و سوالتون رو ارسال کنید
بسیار عالی بود من تعدادی سنگ دارم ولی صرفا یکی از آنها شبیه کوارتز شیری هست کریستال هست ولی من نمیدونم چیه تعدادی دیگر هم سنگ دارم که شبیه به شهابسنگ هستند ولی بازم مطمئن نیستم از کجا مطمئن بشم اینا جنسشون چیه؟
سلام در مورد شهاب سنگها مقاله ای تحت عنوان تشخیص شهاب سنگ گذاشتم که حتما مطالعه کنید. در هرصورت نظر نهایی باید از نزدیک توسط آزمایشگاه معتبر و گوهرشناس باشه. اینستاگرام sangshenas رو هم دنبال کنید اطلاعات جالبی در این مورد میگذاریم.
سلام من چند تا سنگ دارم که توی اپلیکین سنگ شناسی این سنگارو جاسپر تشخیص داده ولی نمیشه مطمئم بود چطوری مطمئن بشم
این نوع اپلیکیشن ها دقیق نیستن که.
سلام . سنگ سپتارین برای جواهرسازی استفاده میشه؟
بله. گرچه کارهای نیمه قیمتی محسوب میشن